کم خونی در مشکلات کلیوی

کم خونی به طور کلی به صورت هموگلوبین کمتر از 13 گرم در دسی لیتر در مردان و کمتر از 12 گرم در دسی لیتر در زنان تعریف می شود. کم خونی بیماری مزمن کلیه (CKD) نوعی کم خونی در اثر بیماری کلیه می باشد. در میان سایر عوارض CKD، اغلب با پیامدهای ضعیف در درمان و افزایش مرگ و میر همراه است.
زمانی که میزان فیلتراسیون گلومرولی به زیر 60 میلی گرم در میلی لیتر می رسد، این اختلال شروع می شود. زمانی که GFR از 80 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع بیشتر شود، کم خونی نادر است. با این حال، با بدتر شدن GFR، کم خونی شدیدتر می شود.
گزینه های درمانی فعلی برای کم خونی در بیماری مزمن کلیه بحث برانگیز است، با برخی از کارآزمایی های بالینی که نشان دهنده افزایش عوارض و مرگ و میر مرتبط با عوامل تحریک کننده گلبول قرمز است. 170 سال پیش، کم خونی برای اولین بار توسط ریچارد برایت با بیماری مزمن کلیه مطرح شد. با پیشرفت بیماری کلیوی، شیوع کم خونی تقریباً در تمام بیماران مبتلا به مرحله 5 بیماری مزمن کلیه افزایش می یابد. کم خونی بیماری مزمن کلیوی اغلب منجر به کاهش کیفیت زندگی و افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی، اختلالات شناختی، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر می شود.

علائم کم خونی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه چیست؟

کم خونی مربوط به CKD معمولاً به کندی ایجاد می شود و ممکن است علائم کمی در بیماری کلیوی اولیه ایجاد کند یا هیچ علامتی نداشته باشد. علائم کم خونی در CKD ممکن است شامل موارد زیر باشد

• خستگی 
• تنگی نفس
• پوست رنگ پریده 
• ضعف
• بدن درد
• درد قفسه سینه
• سرگیجه
• غش کردن
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• سردرد
• مشکلات خواب
• مشکل در تمرکز

علت کم خونی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه

کم خونی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه اغلب بیش از یک علت دارد. وقتی کلیه‌ها آسیب می‌بینند، اریتروپویتین (EPO) کمتری تولید می‌کنند، هورمونی که به مغز استخوان ( بافت اسفنجی داخل بیشتر استخوان‌ها) سیگنال می‌دهد تا گلبول‌های قرمز را بسازد. با EPO کمتر، گلبول های قرمز کمتری تولید می شود و اکسیژن کمتری به اندام ها و بافت ها می رسد. اخیراً ارتباط کاهش اریتروپویتین با کاهش فاکتور القای هیپوکسی (HIF)، فاکتور رونویسی که بیان ژن اریتروپویتین را تنظیم می‌کند، بیان شده است. علاوه بر اینکه بدن گلبول‌های قرمز کمتری تولید می‌کند، گلبول‌های قرمز خون افراد مبتلا به کم‌خونی و بیماری مزمن کلیه، مدت زمان کمتری نسبت به حالت عادی در جریان خون زندگی می‌کنند و باعث می‌شود که گلبول‌های خونی سریع‌تر از آن‌چه بتوان جایگزین کرد، می‌میرند. افراد مبتلا به کم خونی و کم خونی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه ممکن است سطوح پایینی از مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12  و فولات داشته باشند که برای ساخت گلبول های قرمز سالم مورد نیاز است. کمبود آهن، خونریزی ناشی از اختلال عملکرد پلاکت ها، سایر علل کم خونی مرتبط با CKD عبارتند از:

• از دست دادن خون، به خصوص اگر فرد برای نارسایی کلیه تحت درمان دیالیز باشد
• عفونت
• التهاب
• سوء تغذیه، وضعیتی که زمانی رخ می دهد که بدن مواد مغذی کافی دریافت نمی کند

روش های درمانی مناسب 

درمان کم خونی بیماری مزمن کلیوی در جهت بهبود عملکرد کلیه (در صورت امکان) و افزایش تولید گلبول قرمز است. بنابراین، عوامل محرک اریتروپوئزیس (ESAs)، همراه با مکمل آهن، درمان انتخابی در کم خونی CKD است. پزشک ابتدا هرگونه بیماری زمینه ای که ممکن است باعث کم خونی شود، مانند کمبود آهن یا ویتامین را درمان می کنند. اگر کم خونی خفیف با علائم کم باشد ممکن است در ابتدا نیازی به درمان نباشد. درمان های کم خونی ممکن است علائم را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. پزشک عمومی ممکن است شما را به یک متخصص خون یا نفرولوژیست ارجاع دهد.
آهن
اگر آهن بدن کافی نباشد، ممکن است مکمل های آهن را به صورت قرص یا انفوزیون داخل وریدی (IV) تجویز شود. اگر فرد تحت دیالیز باشد، ممکن است در طول درمان دیالیز، یک مکمل آهن IV تجویز شود. مکمل های آهن به بدن کمک می کنند تا سلول های قرمز خون سالم بسازند.
ویتامین ها
اگر بدن به اندازه کافی ویتامین نداشته باشد، ممکن است مکمل هایی مانند ویتامین B12 یا فولات که هر دو برای ساخت سلول های خونی سالم لازم هستند تجویز شود.
داروها
ممکن است یک عامل تحریک کننده گلبول قرمز (ESA) برای درمان کم خونی تجویز شود. ESA ها سیگنالی به مغز استخوان می فرستند تا گلبول های قرمز بیشتری بسازند.
انتقال خون
در برخی موارد، پزشک ممکن است از انتقال خون برای درمان کم خونی شدید در CKD استفاده کنند. تزریق خون می تواند به سرعت تعداد گلبول های قرمز را در بدن افزایش دهد و علائم کم خونی را به طور موقت تسکین دهد. در صورت انتقال خون بیش از حد، بدن می تواند در طول زمان آنتی بادی هایی تولید کند که به سلول های خون اهداکننده آسیب بزند و احتمال پیوند کلیه در آینده را به تاخیر بیاندازد یا کاهش دهد.

درمان کم خونی در کم خونی در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه راه طولانی را طی کرده است. قبل از گزینه های درمانی پیشرفته ای که امروزه در دسترس است، گزینه اصلی درمانی انتقال خون بود که با عوارض متعددی از جمله عفونت، هموسیدروز، افزایش پلاسما، واکنش های انتقال خون و غیره همراه بود. در دهه 1970، استفاده از آندروژن ها برای جلوگیری از انتقال خون شروع شد. در بیماران مبتلا به CKD پس از آن، در دهه 1980، توسعه EPO نوترکیب، و به دنبال آن ESAs، انقلابی در مدیریت کم خونی در CKD ایجاد کرد. اگرچه در ابتدا برای جلوگیری از تزریق خون ایجاد شد، اما به زودی مشخص شد که اثرات مثبت مختلفی از جمله بهبود بقا و کیفیت زندگی، بهبود عملکرد قلبی و مرگ و میر مرتبط با آن، بستری شدن در بیمارستان و هزینه‌های کمتر دارند.
اریتروپویتین نوترکیب انسانی و داربپوئتین آلفا دو ESA هستند که عموماً در مدیریت کم خونی در CKD استفاده می شوند. آنها از نظر اثربخشی و نمایه عوارض جانبی تقریباً مشابه هستند، به جز نیمه عمر طولانی تر داربپوئتین آلفا، بنابراین امکان دوز کمتری را فراهم می کند.

چگونه رژیم غذایی و تغذیه بر کم خونی در بیماری مزمن کلیه تاثیر می گذارد؟

ممکن است برای درمان کم خونی و بیماری مزمن کلیه لازم باشد نوع تغذیه تغییر کند. با پزشک یا متخصص تغذیه جهت برنامه غذایی که شامل غذاهایی است که از خوردن آنها لذت برده شود و در عین حال سلامت کلیه حفظ گردد و به درمان کم خونی کمک شود، مشورت گردد.
اگر بدن، آهن، ویتامین B12 یا فولات کافی نداشته باشد، پزشک یا متخصص تغذیه ممکن است پیشنهاد دهد که غذاهای بیشتری با این مواد مغذی به رژیم غذایی اضافه گردد. با این حال، برخی از این غذاها دارای مقادیر بالایی پروتئین، سدیم یا فسفر هستند که افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه نیاز به محدود کردن آن دارند. قبل از ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی خود با پزشک یا یک متخصص تغذیه صحبت کنید.