ویتامین آ
ویتامین A(رتینوئیدها) به سه گروه پیش‌ساخته که فعالیت متابولیکی دارند، اطلاق می‌گردد: شکل الکلی(رتینول)، شکل آلدئیدی(رتینال یا رتینالدئید)، شکل اسیدی(اسید رتینوئیک). اغلب رتینول ذخیره شده با یک اسیدچرب(معمولا پالمیتات) استریفیه می‌شود و رتینیل پالمیتات نام می‌گیرد. رتینیل استرها در غذاها به شکل ترکیب پروتئینی وجود دارند. اینگونه اشکال فعال ویتامینA تنها در فرآورده‌های حیوانی یافت می‌شوند.
علاوه بر ویتامین A پیش‌ساخته موجود در محصولات حیوانی، حاوی ترکیباتی به نام کاروتنوئید هستند که در بدن به رتینوئید تبدیل می‌شوند. اگرچه به صورت طبیعی صدها نوع کاروتنوئید به عنوان آنتی‌اکسیدان در مواد غذایی یافت می‌شوند، اما تنها تعداد کمی از آنها فعالیت مشابه ویتامینA از خود نشان می‌دهند. مهم‌ترین آنها بتاکاروتن می‌باشد. مقدار ویتامین A که از طریق کاروتنوئیدهای غذایی به دست می‌آید، به کفایت جذب و تبدیل آنها به رتینول بستگی دارد.
عملکرد
ویتامین A دارای نقش‌های اساسی اما مجزا در بینایی و عملکردهای سیستمیک گوناگون می‌باشد که عبارتنداز:
- تمایز طبیعی سلولی و عملکرد طبیعی سطح سلولی(به عنوان مثال شناسایی سلول)، رشد و نمو، سیستم ایمنی بدن و تولید مثل.
- رتینال جزء ساختمانی رنگدانه‌های بینایی واقع در سلول‌های مخروطی استوانه‌ای شبکیه‌ی چشم است و برای دریافت نور ضروری می‌باشد.
- ویتامینA (رتینول) برای تولیدمثل طبیعی، عملکرد و تکامل استخوانی و کارکرد صحیح سیستم ایمنی نیز ضروری است.
- بتاکاروتن می‌تواند به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل کند. سایر اثرات آن شامل ارسال سیگنال وابسته به رتینوئید، ارتباطات بین سلولی، تنظیم رشد سلول و القای آنزیم‌ها می‌باشد.
دریافت مرجع رژیمی (DRI)
ویتامین A برحسب میکروگرم در روز بیان می‌شود. دریافت کافی رتینول برای شیرخواران بر اساس میزان وجود آن در شیر انسان تعیین شده است. دریافت مرجع رژیمی برای بالغین، مقداری است که بتواند سطوح خونی و میزان ذخیره‌ی کبدی کافی ویتامین را فراهم کند و برای پوشش دادن تفاوت‌ها در افراد جثه‌ی متوسط تطبیق داده شده است. افزایش میزان دریافت ویتامین در طی حاملگی و دوران شیردهی باعث افزایش ذخیره جنین و ترشح ویتامین A در شیر مادر می‌شود.
منابع
ویتامین A پیش‌ساخته تنها در منابع حیوانی مخصوصا در محل ذخیره‌سازی مانند کبد و یا در چربی شیر و تخم‌مرغ یافت می‌شود. غلظت بسیار بالای ویتامین A در روغن کبد ماهی کاد و هالیبوت یافت می‌شود.
کاروتنوئیدهای پیش‌ساز ویتامین A در انواع سبزیجات برگ‌دار و میوه‌های سبز تیره یا زرد-نارنجی وجود دارد؛ هرچه رنگ این محصولات تیره‌تر باشد، حاوی سطوح بالاتر کاروتنوئید هستند. هویج، سبزیجات، اسفناج، آب پرتقال، سیب زمینی شیرین و گرمک منابع غنی پیش‌ساز ویتامین A هستند.
کمبود
یکی از علایم اولیه‌ی کمبود ویتامی A، اختلال بینایی ناشی از کاهش رنگدانه‌های بینایی است. تظاهر بالینی این وضعیت به صورت شب‌کوری یا نیکتالوپی (Nyctalopia) می‌باشد.
در مورد دیگر اختلالات بینایی می توانید از طریق مقالات سایت بیشتر بخوانید:
ادامه کمبود ویتامین A منجر به نقص تکامل جنینی، اختلال اسپرماتوژنز (نوعی اختلال جنسی در مردان)، سقط خودبخودی، کم خونی ، اختلال ایمنی (کاهش تعداد و پاسخ میتوژنی لنفوسیت‌هایT )، کاهش استئوکلاست‌ها در استخوان (پوکی استخوان) مشخص می‌شود. کمبود ویتامین A به کراتینیزه شدن غشاهای مخاطی شامل مجاری تنفسی، لوله گوارش، مجاری ادراری، پوست و اپیتلیوم چشم منجر می‌شود.
در حقیقت کمبود ویتامین A شایع‌ترین دلیل کوری در کشورهای درحال توسعه است و طبق برآوردها، حدود 250 میلیون کودک در معرض خطر قرار دارند. سالانه 250000 تا 500000 مورد کوری به علت کمبود ویتامین A رخ می‌دهد. کمبود ویتامین Aمنجر به بروز تغییرات واضحی در بافت پوست می‌گردد.
مسمومیت
مواجهه‌ی مداوم با مقادیر بالای ویتامین A (بیش از صد برابر مقدار مورد نیاز) که بیشتر از توان کبد برای ذخیره‌سازی باشد، می‌تواند منجر به مسمومیت و نهایتا بیماری کبد گردد. لب‌های خشک (کیلیت( (Cheilitis) علامت شایع اولیه است که به دنبال آن خشکی مخاط بینی و چشم رخ می‌دهد.