درمان گرفتگی عضلات در دوران بارداری

تغییرات آناتومیک و فیزیولوژیکی زیادی در دوران بارداری ایجاد می شود. به طوریکه٬ مادر در کنار  پرورش جنین، باید با عادات جدید بدن و تغییرات هورمونی سازگار شود. جای تعجب نیست که این تغییرات بر سیستم اسکلتی عضلانی تأثیر می گذارد، که می تواند مشکلات مختلفی مانند درد های مفصلی، کمردرد، گرفتگی های عضلانی٬ جدا شدن استخوان های لگن، پوکی استخوان گذرا و التهاب تاندون را ایجاد کند.

شایع ترین مشکل در بارداری٬ کمردرد است، میزان بروز آن از 30٪ تا 70٪ است. دومین مشکل شایع اسکلتی عضلانی، گرفتگی عضلات می باشد که بیشتر در سه ماهه دوم و سوم بارداری گزارش شده است. این گرفتگی ها بیشتر در هنگام خواب در نیمه دوم بارداری رخ می دهد و تنها چند ثانیه طول می کشد. 

تغییرات طبیعی بارداری

در طول بارداری، در مادران به طور متوسط، ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم وزن اضافه می شود به طوریکه  نقطه ثقل تغییر می کند. همچنین٬ مادران تغییرات هورمونی متعددی را تجربه می کنند که اسکلت محوری و لگن را تحت فشار قرار می دهد.

افزایش وزن و تغییرات هورمونی در حاملگی سبب تغییرات اسکلتی عضلانی زیر می شود:

●فشار در برخی از مفاصل تا دو برابر افزایش می یابد.
● گودی اغراق آمیز کمر، خم شدن گردن به جلو و حرکت رو به پایین شانه ها معمولاً برای جبران بزرگی رحم و تغییر مرکز ثقل رخ می دهد. کشش، ضعف و جدا شدن عضلات شکم باعث می شود فشار بیشتری بر عضلات اطراف نخاع وارد شود.
●  شلی مفاصل در ستون فقرات کمری و زانو می تواند مستعد کشیدگی عضلات باشد. 
● شلی رباط می تواند بر ثبات تمام مفاصل تحمل کننده وزن از لگن تا پا تأثیر بگذارد. به نظر می رسد که بسیاری از این تغییرات توسط هورمون ریلکسین (ترشح شده توسط جسم زرد و جفت) ایجاد می شود. غلظت آن در سه ماهه اول بارداری به اوج خود می رسد. در اواخر بارداری، ریلکسین به شل شدن میومترو نرم شدن دهانه رحم کمک می کند. با این حال، به نظر می رسد شلی در مفاصل اندام ها به دلیل عوامل دیگری نیز باشد. 

گرفتگی عضلات در بارداری

تقریباً پنجاه درصد از زنان باردار در دوران بارداری دچار گرفتگی عضلات می شوند. اکثر گرفتگی‌های عضلانی در دوران بارداری در پاها اتفاق می‌افتد، اما اگر دچار اسپاسم عضلانی در پشت، شکم، پاها یا دست‌های خود شدید، تعجب نکنید.

گرفتگی عضلات پا

گرفتگی عضلات پا شایع است و معمولاً در نیمه دوم بارداری رخ می دهد. این گرفتگی به دلیل انقباضات دردناک عضلانی است و عموماً در شب تجربه می شود. تصور می شود که به دلیل تجمع اسیدهای لاکتیک و پیروویک که منجر به انقباض غیرارادی عضلات آسیب دیده می شود، باشد، اما علت دقیق آن ناشناخته است.

درمان کرامپ عضلانی در بارداری اغلب چندوجهی است که می تواند به دو گروه درمان دارویی و درمان غیر دارویی تقسیم شود.

درمان دارویی

اگر برای تسکین درد در دوران بارداری نیاز به دارو باشد، استامینوفن داروی ارجح است. از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی می توان در هفته های 12 تا 30 بارداری استفاده کرد. در دوران بارداری باید از مصرف مواد افیونی اجتناب شود.
در گذشته، کینین و مشتقات آن درمان اصلی موثر برای گرفتگی عضلات ایدیوپاتیک، از جمله گرفتگی عضلات پا در بارداری بودند. کینین در کاهش تعداد و شدت گرفتگی عضلات مؤثر است و باعث کاهش پاسخ تحریک عصبی و استیل کولین می شود که در نتیجه باعث سرکوب گرفتگی عضلات میشود.
اما متأسفانه، کینین با بسیاری از عوارض جانبی شدید، مانند سمیت بینایی، شنوایی (مانند کاهش شنوایی)، قلبی، تراتوژنیسیته جنین (مانند نقص سیستم عصبی مرکزی، اندام، صورت و قلب و ناشنوایی عصب بینایی)، علائم گوارشی و نارسایی کلیوی همراه است. به دلیل این عوارض جانبی جدی، چندین سازمان دارویی، استفاده از کینین در بارداری را برای گرفتگی عضلات ممنوع کرده اند.

سایر درمان‌های دارویی

درمان های دیگر معمولاً شامل مصرف منیزیم، کلسیم، سدیم، ویتامین‌ها شامل ویتامین  E،  DوB  و مکمل‌ها است. علاوه بر این، مطالعه ایی همچنین نشان داد که داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین برای گرفتگی عضلات پا مفید هستند. 
کمبود منیزیم تحریک پذیری عصبی را افزایش می دهد و انتقال عصبی عضلانی را با گرفتگی عضلانی افزایش می دهد، زیرا اثر شل کننده بر روی اتصال عصبی عضلانی دارد و با آزاد شدن استیل کولین از پایانه های عصبی حرکتی همراه است. از این رو، مکمل های منیزیم ممکن است بافت تحریک پذیر و گرفتگی عضلات را سرکوب کند . با این حال، مکانیسم بسیاری از مداخلات دیگر برای گرفتگی عضلات پا در دوران بارداری نامشخص است.

کمبود منیزیم می تواند دلیلی برای گرفتگی عضلات باشد. و برای مردم عادی است که به منیزیم بیشتری نیاز دارند. مطالعات تجربی نشان می‌دهد که تجویز منیزیم ممکن است جذب گلوکز را افزایش داده و تجمع لاکتات را در ماهیچه‌های اسکلتی محدود کند و در نتیجه عملکرد ورزشی را بهبود بخشد. با این حال، هنوز هیچ نتیجه گیری ثابتی برای درمان گرفتگی عضلات در بارداری وجود ندارد. 

در یک متاآنالیز مداخلات برای گرفتگی عضلات پا در بارداری که ویتامین B را با گروه بدون درمان مقایسه کرد، کاهش احتمالی در فراوانی و شدت گرفتگی عضلات پا مطرح شد. اگرچه این مطالعه کوچک بود و یافته‌ها در کارآزمایی‌های بزرگ‌تر تأیید نشده‌اند، اما نتایج نشان داد که کارآزمایی B1 به علاوه B6 برای بیماران با علائم شدید اثر مثبت داشته است. 
نتایج متاآنالیزی در سال ۲۰۲۰  که درمان با منیزیم، کلسیم، ویتامین D و یا ویتامین C خوراکی را با پلاسبو (دارونما) یا بدون درمان مقایسه ‌کردند، شواهد اثربخشی کمی را نشان دادند.

سوپرابیون سیترامگ B6 مکمل درمانی منیزیم به همراه ویتامین B6، دارای اثر مثبت بر روی کرامپ‌های عضلانی شبانه، گرفتگی ‌های عضلانی در دوران بارداری و همچنین سبب تخفیف شدت و تعداد دفعات کرامپ می‌شود. و به شدت در دوران بارداری توصیه می شود.
گاهی دلیل کرامپ های عضلانی کمبود کلسیم و ویتامین D می باشد و در خانم های باردار قرص سوپرابیون کلسیترا برای تامین کلسیم و ویتامین D دوران بارداری توصیه می شود. کلسیترا به دلیل داشتن ملح سیترات دارای جذب بیشتر و به دلیل دوز مناسب بسیار مناسب برای افراد به خصوص افراد باردار می باشد.

درمان‌های غیردارویی

 
درمان هایی که معمولاً در درمان گرفتگی‌های حاد و پیشگیری از آن استفاده می‌شوند شامل کشش عضلانی، ماساژ، آرام‌سازی، گرما درمانی و دوش آب گرم٬ ماساژ یخ ٬ ورزش منظم برای حالت دادن و تقویت عضلات٬ افزایش هیدراتاسیون (مصرف مایعات)٬ و استفاده از کفش های مناسب می باشد. با این حال، اثربخشی و ایمنی همه درمان ها مشخص نیست.

تمرینات کششی: ممکن است به عنوان یک اقدام پیشگیرانه موثر باشد. کشش عضلانی یک مداخله ساده است و به عنوان خط اول درمان در برخی مطالعات پیشنهاد شده است. مهم است که عضلات خود را قبل از تمرین کشش دهید و برای مدت طولانی از آنها استفاده کنید. با این حال، کشش برای کمک به کاهش گرفتگی نیز مفید است. 

تمرینات کششی در گرفتگی عضلات پا

این تمرینات را می توان در موقعیت تحمل وزن انجام داد و به مدت 20 ثانیه نگه داشت و سه بار متوالی، چهار بار در روز به مدت یک هفته انجام داد، سپس دو بار در روز تکرار شوند. اگر گرفتگی رخ دهد، به محض شروع گرفتگی عضلات ساق پا کشیده شود (بالا بردن انگشتان پا)، راه رفتن یا تکان دادن پا به دنبال بالا بردن پا ممکن است مفید باشد.

ماساژ: این روش اغلب پرکاربردترین روش برای کاهش گرفتگی و کاهش درد ناشی از آن است. ماساژ دادن عضلات دچار کرامپ و گاهی اوقات ماساژ عضلات اطراف به رفع گرفتگی کمک می کند.

گرمادرمانی

 گرما را می توان با استفاده از یک پد گرم کننده، یک کیسه پارچه ای گرم شده در مایکروویو یا برخی از پدهای گرمایشی، روی ماهیچه دچار گرفتگی اعمال کرد. 
نکته: از پد گرم کننده روی شکم خود استفاده نکنید زیرا افزایش دمای مرکزی بدن در دوران بارداری به خصوص در سه ماهه اول خطرناک است.

نمک اپسوم

حمام آب گرم اغلب می تواند گرفتگی و درد را کاهش دهد، اما حمام نمک اپسوم معمولاً کمی مؤثرتر است. این روش به افراد کمک می کند تا به طور کلی آرام شوند و به کاهش تنش در عضلات کمک می کند. 

استفاده از یخ

می توانید از یخ یا از کیسه یخ استفاده کرد. روی ماهیچه هایی که دچار گرفتگی شدند بمالید. این سرما اغلب به از بین بردن درد ناشی از گرفتگی عضله کمک می کند.
ترکیب: کشش و سپس ماساژ عضله با یک پد گرم کننده یا کیسه یخ اغلب با هم کار می کنند تا به طور جمعی گرفتگی را متوقف کرده و درد را کاهش دهند.
نکته: اگر گرفتگی عضلات شما مکرر باقی می ماند و به درمان های فوق پاسخ نمی دهد، باید با پزشک خود تماس بگیرید. این امکان وجود دارد که شما وضعیتی را تجربه کنید که به مراقبت های پزشکی متفاوتی نیاز دارد.