بررسی انواع مکمل زینک؛ موارد و نحوه مصرف، مزایا و معایب آنها

امروزه با توجه وضعیت پاندمی کرونا استفاده از برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی بیشتر از قبل توصیه شده است. یکی از این موارد مصرف مکمل زینک (روی) می‌باشد.

در این مقاله از سایت سوپرابیون نکات مهمی را در مورد عملکرد زینک٬ کمبود زینک و اثرات آن٬ بررسی انواع مختلف مکمل زینک و زمان استفاده از مکمل زینک می‌خوانید.

در گذشته کمبود شدید روی (زینک) به عنوان عامل هیپوگنادیسم بومی و کوتولگی در روستاهای ایران شناخته شد.

در سالهای اخیر، توجه زیادی به این مسأله شده است که کمبود روی (زینک) تحت بالینی ممکن است میزان بروز و مرگ و میر ناشی از اسهال و عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. در کنار آهن، ید و ویتامینA ، کمبود روی یکی از مهمترین کمبودهای ریز مغذی در سطح جهان است. چندین مطالعه در حال حاضر نشان داده است که استفاده از مکمل زینک (روی) در جمعیت‌های پرخطر می‌تواند مزایای قابل توجهی برای سلامتی داشته باشد.

 

 

 

روی یک ماده مغذی و عنصر کمیابی است که افراد برای سالم ماندن به آن نیاز دارند. 

 

در دوران بارداری، نوزادی و کودکی، بدن برای رشد و تکامل مناسب به روی بالاتری نیاز دارد. مصرف روی ارتباط تنگاتنگی با مصرف پروتئین دارد. در نتیجه، کمبود روی جزء مهمی از بیماریهای مرتبط با تغذیه در سراسر جهان است. 

 

 

سیستم ایمنی برای انجام وظیفه خود به روی نیاز دارد. افراد مسن و کودکان در کشورهای در حال توسعه که سطح خونی پایین روی دارند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه و سایر عفونت‌ها قرار بگیرند. روی همچنین به سلامت پوست کمک می‌کند. برخی از افرادی که زخم پوستی دارند ممکن است از مکمل‌های غذایی روی استفاده کنند، اما تنها در صورتی که سطح روی کمی داشته باشند مکمل غذایی مفید خواهد بود.

 

کودکان درکشورهای در حال توسعه اغلب بر اثر اسهال جان خود را از دست می‌دهند. مکمل‌های غذایی روی به کاهش علائم و مدت زمان اسهال در کودکان کمک می‌کند، که بسیاری از این کودکان کمبود روی (زینک) دارند یا در غیر این صورت دچار سوءتغذیه هستند. سازمان بهداشت جهانی و یونیسف توصیه میکنند کودکان مبتلا به اسهال به مدت 10-14 روز (20 میلی‌گرم در روز یا 10 میل‌ گرم در روز برای نوزادان زیر 6 ماه) مکمل روی مصرف کنند. 

 

 برخی از مطالعات نشان می‌دهند که قرص مکیدنی یا شربت روی به تسریع بهبودی از سرماخوردگی کمک کرده و علائم آن را در صورت مصرف در 24 ساعت پس از سرماخوردگی کاهش می‌دهد. با این حال، برای تعیین بهترین دوز و شکل مصرفی روی و همچنین مدت زمان مصرف آن قبل از توصیه روی به عنوان درمانی برای سرماخوردگی، مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

 

 

 بیماری ماکولای چشم  یک بیماری چشمی است که به تدریج باعث از دست دادن بینایی می‌شود. مطالعات انجمن چشم آمریکا تأیید میکند که روی بدلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی خود به کاهش پیشرفت AMD کمک کند. 

 

 

 مقدار مورد نیاز روزانه بدن به سن شما بستگی دارد. میانگین مقادیر توصیه شده روزانه برای سنین مختلف به صورت میلی‌گرم در این صفحه "میزان زینک مورد نیاز بدن" ذکر شده است.

 

 

 

 

زینک (روی) در طیف گسترده‌ای از غذاها یافت می‌شود. منابع اصلی غذایی روی شامل محصولات حیوانی مانند گوشت و صدف و برخی محصولات گیاهی از جمله نخود، عدس، بادام هندی و تخمه کدو است. در میان محصولات گیاهی، غلات غنی شده رایج‌ترین منبع روی است. گیاهخواران لاکتو-اوو (شیر- تخم‌مرغ گیاه‌خواران) برای دستیابی به سطوح مناسب به غلات غنی شده بیشتر یا غلات کامل، حبوبات، شیر، تخم مرغ، آجیل و دانه ها نیاز دارند. 

در زیر لیستی از مواد غذایی و میزان روی موجود در آن ذکر شده است.

 

 

 

 

باعث رشد کند در نوزادان و کودکان، تأخیر در رشد جنسی در نوجوانان و ناتوانی جنسی در مردان می‌شود. کمبود روی همچنین باعث ریزش مو، اسهال، زخم چشم و پوست و کاهش اشتها می‌شود. به نظر می‌رسد مکمل روی در دوران بارداری برای افرادی که کمبود جزئی زینک دارند باعث رشد بهتر جنین می‌شود و خطر زایمان زودرس و اسهال نوزادان را کاهش می‌دهد.

علائم مربوط به کاهش شدید روی عبارتند از: نارسایی رشد، هیپوگنادیسم اولیه، بیماریهای پوستی، اختلال در طعم و بو، نقص ایمنی و مقاومت در برابر عفونت می‌باشد.

نکته: بسیاری از این علائم می‌توانند نشانه مشکلات دیگری به جز کمبود روی باشند. اگر این علائم را دارید، پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا کمبود روی دارید یا خیر؟

 

 

 

تصور می‌شود که مصرف ناکافی روی یک مشکل بهداشتی مهم در سراسر جهان است که به خصوص در کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته شیوع بیشتری دارد. شیوع واقعی کمبود خفیف روی به دلیل نامشخص بودن علائم و روشهای تشخیصی دقیق مشخص نیست.

عوامل خطر کمبود روی در رژیم غذایی عبارتند از: 

 شیردهی طولانی مدت انحصاری در شیرخواران: کمبود روی گاهی اوقات در نوزادانی که بیشتر از ۶ ماه انحصارا از شیر مادر تغذیه کرده و در شروع غذاهای کمکی تاخیر دارند رخ می‌دهد. این خطر در جمعیت‌هایی که کمبود روی در رژیم غذایی شایع است (معمولاً افرادی که میزان گوشت اندکی مصرف می‌کنند یا محدودیت منابع دارند) و نوزادان نارس که فقط شیر مادر غنی نشده دریافت می‌کنند، افزایش می‌یابد.

 غذاهای کمکی با مقدار کمی روی: بسیاری از غذاهای مکمل که به نوزادان و کودکان خردسال ارائه می‌شود، مانند غلات طبیعی، میزان روی کمی دارند. به طور گسترده در کشورهای توسعه یافته، غذاهایی که از شیر گرفته شده غنی می‌شوند، اما این عمل، به ویژه در کشورهای در حال توسعه که دارای منابع محدود هستند، رایج نیست. استفاده از گوشت و جگر در دو سال اول زندگی ممکن است یک راه حل عملی برای افزایش وضعیت روی و آهن برای نوزادان باشد.

 مصرف همزمان با فیتات و فیبر- فیتات  که در غلات و حبوبات وجود دارد، در جذب روی تداخل ایجاد می‌کند و می‌تواند به کمبود روی کمک کند. به عنوان مثال، کمبود روی برای اولین بار در مردان نوجوان در ایران و مصر دیده شد. این کاهش ناشی از مصرف ناکافی روی و جذب ضعیف روی به دلیل اتصال روی به فیبر و فیتاتها در نان بدون مخمر است. بیماران مبتلا به کمبود روی از عقب ماندگی شدید رشد، کم خونی، هیپوگنادیسم، پوست خشن و بی‌علاقگی روانی و بی حالی رنج می‌بردند. 

 

 

 کاهش سطوح روی، در موارد علامت دار، در چندین مورد دیگر گزارش شده است:

بیماری کرون و کولیت اولسروز: غلظت پایین روی پلاسما ممکن است در دو سوم بیماران مبتلا به بیماری کرون فعال رخ دهد. ارزیابی سالیانه روی سرم در بیماران مبتلا به بیماری التهابی فعال روده توصیه شده است، اما مزایای خاص و نیاز به مکمل قطعی نیست، مگر در شرایط بالینی مرتبط با از دست دادن مواد معدنی قابل توجه (به عنوان مثال ، اسهال در حجم بالا).

فیبروز کیستیک: درماتیت ناشی از کمبود روی می‌تواند یکی از ویژگی‌های فیبروز کیستیک در نوزادان باشد. درماتیت شبیه آکرودرماتیت انتروپاتیک است اما ممکن است گسترده‌تر باشد و به تنهایی به مکمل روی پاسخ ندهد.

بیماری سلول داسی شکل: سطوح پایین روی می‌تواند در کودکان و نوجوانان مبتلا به بیماری کم خونی سلول داسی شکل رخ دهد، به ویژه در ارتباط با رشد ضعیف یا تأخیری. به نظر می‌رسد کاهش روی در این جمعیت نشان دهنده افزایش دفع ادرار ناشی از نقص لوله‌ای کلیه و شاید همولیز مزمن یا اختلال در جذب است، نه مصرف ناکافی رژیم غذایی.

بیماری کبدی: سطوح پایین پلاسما روی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماری مزمن کبدی شدید ممکن است با هیپوآلبومینمی (کاهش آلبومین در خون)، کاهش مصرف روی و افزایش دفع ادرار مرتبط باشد. 

تغذیه پرنترال (تزریقی) با مکمل ناکافی روی: کودکانی که تغذیه تزریقی دریافت می‌کنند در صورتی که مکمل روی در تغذیه تزریقی ناکافی باشد (به عنوان مثال، به دلیل کمبود روی تزریقی) در معرض کمبود روی هستند. نوزادان نارس به دلیل ذخیره کم بدن و افزایش نیاز به رشد، نیاز بیشتری به روی دارند.

 

 بیماری کلیوی - کمبود روی ناشی از افزایش دفع ادرار می‌تواند سندرم نفروتیک را در کودکان پیچیده کند. علاوه بر این، بیماران مبتلا به اورمیک اغلب دچار کمبود روی هستند، احتمالاً به دلیل کاهش مصرف رژیم غذایی، سوء جذب روی و/یا تصفیه احتمالی روی با دیالیز. 

همچنین موارد کمبود روی در میان افراد مسن با کیفیت رژیم غذایی نامناسب گزارش شده است. در این موارد، کمبود روی در رژیم غذایی ممکن است با داروهایی که باعث کاهش دفع روی در ادرار می‌شوند تشدید شده باشد، از جمله تیازیدها، دیورتیک‌های حلقه و مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین. 

دیابتی‌ها همچنین برخی از تغییرات متابولیسم روی را دارند. مشروبات الکلی نیز میزان روی جذب شده توسط بدن را کاهش داده و میزان از دست رفته در ادرار را افزایش می‌دهند. همچنین، تغذیه بسیاری از افراد الکلی به میزان محدود و با تنوع غذایی کم می‌باشد، بنابراین ممکن است روی کافی دریافت نکنند.

 

روی تقریباً در همه مکمل‌های غذایی مولتی ویتامین/مواد معدنی وجود دارد. همچنین به تنهایی یا همراه با کلسیم، منیزیم یا سایر مواد موجود در مکمل‌های غذایی موجود است. مکمل‌های غذایی می‌توانند چندین شکل مختلف از جمله زینک گلوکونات، زینک سولفات، زینک سیترات و زینک استات داشته باشند. 

از نظر اثربخشی تفاوت زیادی بین انواع مکمل روی و برتری آنها نسبت به هم مشخص نیست. 

 

بین انواع اشکال زینک پرکاربردترین آن زینک سولفات است، اساساً به این دلیل که ارزانترین از سه شکل روی ذکر شده در بالا است. آزمایشات بالینی که اثر مکمل روی را در مدیریت اسهال ارزیابی کرده‌اند، از این سه فرم روی استفاده کرده‌اند و هیچ تفاوتی در اثر آن نشان داده نشده است. بنابراین، همه آنها به یک اندازه مؤثر در نظر گرفته می‌شوند.

 

 انواعی از مکمل زینک وجود دارد که در ادامه به ویژگی و عملکرد هر کدام می پردازیم؛

 

 

علاوه بر کمک به جلوگیری از کمبود روی، سولفات روی شدت آکنه را کاهش می‌دهد.

 

 

به عنوان یکی از رایج ترین انواع روی بدون نسخه، گلوکونات روی است که اغلب در داروهای سرماخوردگی مانند قرص و اسپری بینی استفاده می‌شود.

 

 

مانند گلوکونات روی، استات روی اغلب به قرص‌های سرماخوردگی اضافه می‌شود تا علائم را کاهش داده و سرعت بهبود را افزایش دهد. همچنین برای درمان بیماری ویلسون استفاده می‌شود.

 

 

 یک مطالعه نشان داد که این نوع مکمل روی به خوبی گلوکونات روی جذب می شود اما طعم تلخ کمتری و بهتری دارد.

 

 

آیا به اندازه کافی روی دریافت می کنیم؟

 اکثر مردم آمریکا از غذاهایی که می‌خورند به میزان کافی روی دریافت می‌کنند. اما در کشورهای در حال توسعه ممکن است مواد غذایی مناسب استفاده نشود. علاوه برآن، گروههای خاصی هستند که به علت دریافت ناکافی روی یا بیماری خاص، بیشتر از دیگران در دریافت مقدار کافی روی دچار مشکل می‌شوند (موارد ذکر شده در بالا). گیاه خواران ممکن است به میزان 50 درصد بیشتر از مقدار توصیه شده نیاز داشته باشند.

پس از تشخیص صحیح کمبود روی، مکمل‌ها می‌توانند مفید باشند. با این حال، مکمل باید تحت نظر متخصص انتخاب و استفاده شود، زیرا مصرف زیاد روی ممکن است با کاهش سطح سایر عناصر همراه باشد. به عنوان مثال، مصرف مکملهای روی، حتی در دوزهای پایین 18 میلی‌گرم در روز، جذب مس را محدود می‌کند، که در دراز مدت ممکن است منجر به کمبود مس شود. 

از طرفی مطالعات زیادی در مورد اثرات مفید مکمل روی انجام شده است. ورزشکاران و هرکسی که روزانه یک تمرین بدنی سنگین انجام می‌دهد می‌تواند از مکمل روی بهره‌مند شود. زیرا مقدار زیادی روی با عرق دفع می‌شود. علاوه‌بر‌این، مکمل آلی روی سطح تستوسترون و فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-1) را افزایش می‌دهد، که به بهبود رشد سلولی و سنتز پروتئین عضلات کمک می‌کند.

 

 

مصرف ناکافی یا شرایط زمینه‌ای: برای کمبود روی به دلیل مصرف ناکافی خوراکی، یک دوز معمولی جایگزین خوراکی 1 تا 2 میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز است. معمولاً بسته به علت و شدت آن، حداقل چهار تا شش هفته درمان نیاز است. در برخی موارد، لازم است که مس همزمان مصرف شود تا اطمینان حاصل شود که کمبود مس به دلیل مصرف بالای روی رخ نمی‌دهد. 

این دوزهای جایگزین همچنین برای بیماران مبتلا به بیماریهای زمینه‌ای که مستعد کمبود روی هستند مانند بیماری کرون، فیبروز کیستیک، بیماری کبد یا بیماری سلول داسی شکل مناسب است. توجه داشته باشید در صورتی استفاده دوزهای جایگزین کوتاه مدت قابل قبول است که از حد مجاز  فراتر رود. 

 آکرودرماتیت انتروپاتیک: برای آکرودرماتیت انتروپاتیک، دوزهای جایگزین بالاتری توصیه می‌شود: تقریباً 3 میلی‌گرم در کیلوگرم در روز روی (13.2 میلی‌گرم در کیلوگرم در روز سولفات روی یا 10.1 میلی گرم در کیلوگرم در روز روی استات). 

برخی از پزشکان برای کمبود خفیف، دوز روزانه 2 تا 3 برابر و برای کمبود متوسط تا شدید 4 تا 5 برابرتوصیه شده روی به مدت 6 ماه تجویزمی‌کنند. 

 

 

استفاده از غذاهایی که به طور طبیعی سرشار از روی هستند می‌تواند راه حلی مهم و مناسب برای کاهش روی رژیم غذایی و پیامدهای سلامتی آن باشد. برای نوزادان، استفاده از گوشت و جگر به عنوان اولین غذای نوزادان ممکن است یک راه حل عملی در کشورهای کمتر توسعه یافته باشد. 

 

 

 

بعد از صحبت در مورد فواید و اثرات استفاده از مکمل روی، از طرف دیگر این سوال ذهن بسیاری از افراد را درگیر می‌کند که؛

 

بله ! اگر بیش از حد دریافت کنید. علائم دریافت از حد روی شامل تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، گرفتگی معده، اسهال و سردرد است. هنگامی که افراد برای مدت طولانی روی بیش از حد مصرف می‌کنند، گاهی مشکلاتی مانند سطح پایین مس، ایمنی پایین و سطح پایین کلسترول HDL(کلسترول "خوب") دارند. محدودیت های روزانه روی شامل مصرف از همه منابع (غذا، نوشیدنی‎ها و مکمل‌ها) است و در زیر فهرست شده است. 

نکته: این سطوح در مورد افرادی که به دلایل پزشکی تحت نظر پزشک روی مصرف می‌کنند اعمال نمی‌شود.

 

چاقی یک بیماری مزمن بشمار می‌رود و از آنجایی که علت چاقی پیچیده است، مداخلات کنونی برای کنترل وزن فقط تا حدی موفق هستند. رژیم های غذایی با کالری محدود نقش اساسی در پیشگیری و درمان چاقی دارند. اما این رژیم‌ها اغلب منجر به کمبود ریزمغذی‌ها می‌شوند. در میان این ریزمغذی ها، کمبود زینک (روی) و اختلال در متابولیسم آن یک مشکل رایج در افراد چاق است.
میزان زینک در افراد چاق رابطه معکوس با دور کمر، شاخص توده بدنی (BMI) و همچنین کلسترول بد (LDL) دارد و با HDL رابطه مستقیم دارد، براساس شواهد علمی افراد چاق میزان بسیار اندکی زینک از رژیم غذایی خود دریافت میکنند. بنابراین، به نظر می‌رسد در صورت عدم اصلاح کمبود روی، افزایش وزن بیشتر یا بروز اختلالات مرتبط با چاقی ممکن است رخ دهد.
میتوان گفت که دریافت روزانه 30 میلی گرم روی به مدت یک ماه وزن بدن و شاخص توده بدنی (BMI) را به طور قابل توجه کاهش میدهد. دو فرضیه مهم در مورد اثرات مکمل زینک بر کاهش وزن شامل؛ تنظیم اشتها و بهبود مقاومت به انسولین است. یک فرضیه دیگر، اثرات مفید دریافت زینک در رژیم غذایی بر وضعیت التهابی است زیرا عوامل التهابی به طور مستقیم یا غیرمستقیم با مقاومت به انسولین که منجر به چاقی می‌شود در ارتباط هستند.

 

 

 

روی به عنوان یک عامل ضد ویروسی برای مدیریت بیماریهای ویروسی مانند آنفلوانزا، رینوویروس و ویروس‌های کرونا نقش‌ها و کاربردهای مفید زیادی را در مدیریت  COVID-19 دارد. تأثیر آن احتمالاً از طریق افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدانی و تقویت فعالیت سیستم ایمنی می‌باشد. بنابراین، گنجاندن روی به عنوان یکی از اجزای رژیم درمانی یا پیشگیرانه در درمان فعلی COVID-19 توصیه می‌شود. 

علاوه بر این، اثرات زینک در تنظیم سیستم ایمنی بدن برای بیماران مبتلا به بیماریهای همزمان و کسانی که دارای بیماریهای زمینه‌ای شدید هستند، مزایای قابل توجهی خواهد داشت.

 

 

 مکمل‌های غذایی روی می‌توانند با داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل ایجاد کنند و در برخی موارد، داروها می‌توانند سطح روی را در بدن کاهش دهند. در اینجا چندین مثال آورده شده است:

 مصرف مکمل غذایی روی همراه با آنتی‌بیوتیک‌های کینولون یا تتراسایکلین میزان جذب روی و آنتی بیوتیک را کاهش می‌دهد. مصرف آنتی بیوتیک حداقل 2 ساعت قبل یا 4-6 ساعت پس از مصرف مکمل غذایی روی به کاهش این اثر کمک می‌کند. 

مکمل‌های غذایی روی می‌توانند میزان جذب پنی‌سیلامین (دارویی که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود) را بدن کاهش دهد. آنها همچنین باعث می‌شوند که پنی سیلامین عملکرد کمتری داشته باشد. مصرف مکمل‌های غذایی روی حداقل 2 ساعت قبل یا بعد از مصرف پن‌ سیلامین به حداقل رساندن این اثر کمک می‌کند.

دیورتیک‌های تیازیدی مانند کلورتالیدون و هیدروکلروتیازید میزان از دست رفتن روی را در ادرار افزایش می‌دهند. مصرف طولانی مدت دیورتیک‌های تیازیدی می‌تواند میزان روی بدن را کاهش دهد.

 

 به پزشک، داروساز و سایر افراد کادر درمان در مورد مکمل‌های غذایی و داروهایی که مصرف می‌کنید اطلاع دهید. آنها می‌توانند به شما بگویند که این مکمل‌های غذایی ممکن است با داروهای مصرفی شما تداخل ایجاد کند یا داروها در نحوه جذب، استفاده یا تجزیه مواد مغذی بدن شما اختلال ایجاد کنند.