بررسی انواع کم خونی؛ از علائم تا راه های درمان

کم خونی یا آنمی بیماری نام آشنایی است که حداقل هر کدام از ما ان را شنیده ایم و همیشه آن را به کمبود آهن در بدن (فقر اهن) نسبت می دهیم

در این مطلب از می خواهیم طبق شواهد علمی جنبه های متخلف این بیماری را بررسی کرده تا با آگاهی بیشتری به درمان آن اقدام کنید

اینکه بدانید کم خونی انواع مختلفی دارد و هر کدام درمان بخصوص و بطورکلی چه پیشگیری های برای جلوگیری از به وجود آمدن این بیماری می توانیم انجام دهیم

بنابراین این مطلب مهم را از دست ندهید و تا انتها با سوپرابیون همراه باشید

 

 

بیماری کم خونی چگونه ایجاد می شود ؟

کم‌خونی یا اصطلاح انگلیسی آن آنمی ( anemia ) وضعیتی است که در آن بدن با کمبود گلبولهای قرمز سالم و کافی برای حمل اکسیژن به بافتهای مختلف خون مواجه می‌شود.

کم‌خونی انواع و اقسام مختلفی دارد که هر کدام به دلیل خاصی در بدن ایجاد می‎شوند. کم‌خونی می‌تواند موقتی و کوتاه مدت یا طولانی مدت، و از خفیف تا شدید باشد. همچنین کم‌خونی می‌تواند نشانه هشدار برای یک بیماری جدی باشد، بنابراین اگر دچار کم‌خونی بوده یا مشکوک به کم‌خونی هستید، باید با پزشک در این باره مشورت کنید. 
همانطور که علل به وجود آورنده کم خونی در بدن متفاوت است، این بیماری درمانهای مختلفی نیز دارد؛ از مصرف مکمل های غذایی گرفته تا درمانهای خاص پزشکی. علاوه‌بر این، کم‌خونی معمولا با رعایت یک رژیم غذایی سالم، متعادل و متنوع قابل پیشگیری است.

 

انواع کم خونی را بشناسیم !

چند نوع کم خونی وجود دارد؟

 

• کم خونی آپلاستیک (آپلازی)

کم خونی اپلاستیک (Aplastic anemia) وضعیتی است که در آن تولید سلول‎های خونی کافی در مغز استخوان متوقف می‌شود. این وضعیت باعث بروز احساس خستگی بدن شده و فرد را بیشتر در معرض ابتلا به عفونت و خونریزی های غیر کنترل شده قرار می دهد. کم‌خونی آپلاستیک می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. کم خونی آپلاستیک درمان‌های مختلفی دارد؛ از مصرف دارو تا تزریق خون یا پیوند سلولهای بنیادی که به آن پیوند مغز استخوان نیز گفته می‌شود. 

•  کم خونی فقر آهن 

کم خونی فقر آهن یکی از شایع ترین انواع کم خونی است و همانطور که از نامش پیداست، کم خونی فقر آهن به دلیل کمبود این ماده معدنی در بدن اتفاق می‌افتد. در نبود آهن کافی، بدن نمی تواند گلبول قرمز کافی تولید کند لذا در حمل اکسیژن توسط گلبولهای قرمز خون دچار مشکل می‌شود. بنابراین، کم خونی فقر آهن به مرور می‌تواند باعث احساس خستگی و تنگی نفس شود. معمولا کم خونی فقر آهن، با دریافت این ماده معدنی به صورت مکمل درمان می‌شود. 
اما گاهی اوقات انجام تست‌های خاص آزمایشگاهی و انجام روش‌های درمانی دیگر برای درمان کم‌خونی فقر آهن لازم است، به  خصوص اگر پزشک شما به این مسأله که دچار خونریزی داخلی هستید، مشکوک شده باشد. 

در ادامه در ویدیو زیر از زبان پزشک متخصص علائم کم خونی فقر آهن پرداخته شده است، کلیک کنید تا ببینید:

 

 

• کم خونی سیکل سل (کم‌ خونی داسی شکل) 

کم خونی داسی شکل یک اختلال از مجموعه اختلال هایی است که تحت عنوان بیماری سیکل سل شناخته می‌شود. کم خونی سیکل سل یا کم خونی داسی شکل یک نوع اختلال ارثی در گلبول های قرمز خون است. 
به طور معمول، گلبول قرمز دایره‌ای شکل و قابل انعطاف است به راحتی می‌تواند در عروق گردش کند. در وضعیت کم خونی داسی شکل، همانطور که از نام آن پیداست، شکل گلبول‌های قرمز خون عوض شده و شبیه هلال ماه یا داس می‌شود. این سلولهای سفت و سخت چسبنده در عروق خونی گیر می‌افتند که باعث کند شدن یا بلوکه شدن جریان خون و کاهش رسیدن اکسیژن به بعضی بافت ها می‌شود.  
برای اغلب بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل درمانی وجود ندارد، اما داروهایی هستند که می‌توانند باعث کاهش درد شده و از بروز عوارض ناشی از این بیماری پیشگیری کنند. 

 

•  تالاسمی

تالاسمی یک اختلال خونی ارثی است که باعث می شود بدن هموگلوبین کمتری نسبت به شرایط عادی داشته باشد. هموگلوبین عاملی است که باعث می شود گلبول های قرمز خون بتوانند اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. تالاسمی باعث کم خونی و احساس ضعف و خستگی می شود. 
تالاسمی در موارد خفیف نیاز به درمان خاصی ندارد ولی موارد شدیدتر آن نیاز به انتقال خون به صورت دائمی دارد. بیماران مبتلا به تالاسمی با داشتن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می توانند با احساس خستگی ناشی از  تالاسمی مقابله کنند. 

 

 

• کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین 

کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین باعث کمبود گلبول‌های قرمز خون سالم در بدن می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که دریافت ویتامین‌های خاصی در بدن با کمبود مواجه شود. ویتامین‌های مرتبط به این نوع کم‌خونی شامل فولات، ویتامین ب 12 و ویتامین سی است. 
تشخیص و درمان این کم خونی توسط پزشک اهمیت داشته و با دریافت مکمل‌های غذایی و تغییر رژیم غذایی قابل رفع است.

 

• کم‌خونی ناشی از کمبود فولات 

فولات که تحت عنوان ویتامین ب9 نیز نشاخته می‌شود، ماده مغذی است که به طور عمده در میوه‌ها و سبزیجات برگ سبز یافت می‌شود. کاهش دریافت این ویتامین از منابع غذایی، همچنین زمانی که بدن نتواند به اندازه کافی فولات جذب کند، کمبود فولات اتفاق می‌افتد. 
اختلال در جذب فولات ممکن است به دلایل زیر رخ دهد: 

1. وجود نوعی بیماری در روده مانند سلیاک 
2. برداشتن بخش بزرگی از روده بزرگ به دلیل جراحی یا بای پس 
3. مصرف بیش از حد الکل 
4. مصرف بعضی داروهای خاص مانند داروهای ضد تشنج 
5. در خانم‌های باردار و شیرده، بیمارانی دیالیزی و افرادی که دچار نارسایی کلیوی هستند به فولات بیشتری در مقایسه با افراد عادی نیاز دارند. عدم تأمین فولات کافی در این افراد می‌تواند منجر به کمبود این ویتامین و کم‌خونی ناشی از آن شود. 

 

• کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ب 12 

کمبود ویتامین ب 12 می تواند ناشی از کمبود دریافت این ماده غذایی از طریق رژیم غذایی باشد. ویتامین ب 12 به طور عمده در گوشت، شیر و تخم مرغ یافت می‌شود. 
اگرچه، شایع ترین دلیل کمبود ویتامین ب 12، کمبود فاکتور داخلی است. کمبود فاکتور داخلی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های معده که این ماده را تولید می‌کنند، حمله می‌کند. این نوع کم‌خونی تحت عنوان کم‌خونی پرنیشیوز شناخته می‌شود. بدون فاکتور داخلی، ویتامین ب 12 نمی‌تواند جذب بدن شده و به شکل یک ماده زائد از بدن دفع می‌شود. 

• کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین ث 

این کم‌خونی بدلیل کاهش مصرف مواد غذایی غنی و یا اختلال در جذب رخ می‌دهد. به عنوان مثال سیگار کشیدن توانایی جذب ویتامین ث (سی) در بدن را کاهش می دهد. 
بعضی بیماریهای مزمن خاص مانند سرطان و نارسایی مزمن کلیوی نیز ریسک ابتلا به کمبود ویتامین ث را به دلیل ایجاد اختلال در جذب این ویتامین بالا می‌برد. 

• لوسمی 

یکی از بیماری هایی خون که اغلب مردم آن را با نام لوسمی می شناسند و آن را نوعی کم خونی می دانند باید گفت که لوسمی، سرطان سلولهای خون است. لوسمی به سرطان گلبولهای سفید خون (WBC) اشاره دارد. گلبولهای سفید خون بخش حیاتی از سیستم ایمنی بدن شما هستند. آنها بدن شما را از حمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‎‌ها و همچنین سلولهای غیرطبیعی و سایر مواد خارجی محافظت می‌کنند. در سرطان خون، گلبولهای سفید خون مانند گلبولهای سفید طبیعی کار نمی‌کنند. آنها همچنین می‌توانند خیلی سریع تقسیم شده و در نهایت سلولهای طبیعی را از بین ببرند.

فاکتورهای خطر لوسمی

• سابقه خانوادگی سرطان خون
• سیگار کشیدن، که خطر ابتلا به سرطان خون حاد میلوئیدی (AML) را افزایش می‌دهد
• اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون
• اختلالات خونی، مانند سندرم myelodysplastic، که گاهی اوقات "پیش لوسمی" نامیده می‌شود
• درمان قبلی سرطان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی
• قرار گرفتن در معرض تشعشع زیاد
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن

نشانه‌های لوسمی چیست؟

• تعریق بیش از حد، به خصوص در شب ("عرق شب" نامیده می‌شود)
• خستگی و ضعف که با استراحت از بین نمی‌رود
• لاغری ناخواسته
• درد و حساسیت استخوان
• غدد لنفاوی متورم و بدون درد (به خصوص در گردن و زیر بغل)
• بزرگ شدن کبد یا طحال
• لکه‌های قرمز روی پوست که petechiae نامیده می‌شوند
• خونریزی و کبودی که به راحتی ایجاد شود
• تب یا لرز
• عفونتهای مکرر

علائم کم‌خونی 

علائم کم‌خونی بسته به دلایل به وجود آورنده آن متفاوت است. اگر کم‌خونی، به دلیل وجود یک بیماری مزمن باشد، بیماری می‌تواند علائم کم‌خونی را بپوشاند بنابراین زمانی تشخیص داده می‌شود که برای بررسی سایر مشکلات، تحت آزمایش قرار گرفته‌اید.
بسته به دلایل به وجود آورنده کم‌خونی، فرد مبتلا ممکن است هیچ علائمی نداشته یا یک یا چندین مورد از علائم زیر را تجربه کند: 

• خستگی، ضعف، رنگ پریدگی یا زرد شدن رنگ پوست، ضربان قلب نامنظم 
• تنگی نفس، احساس سبکی سر یا سرگیجه یا گیجی، درد قفسه سینه
• سرد شدن دستها و پاها، سردرد 

در ابتدا ممکن است کم‌خونی آنقدر خفیف باشد که شما متوجه علائم آن نشوید. اما به مرور زمان و با بدتر شدن روند بیماری، علائم شدیدتر می‌شود. 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟!

اگر به تازگی احساس خستگی می‌کنید و دلیل آن را نمی‌دانید، شاید زمان آن رسیده باشد که برای بررسی از نظر کم‌خونی به پزشک مراجعه کنید. 
اگرچه احساس خستگی ممکن است دلایل دیگری به غیر از کم‌خونی داشته باشد. بنابراین خیلی‌ها ممکن است با وجود احساس خستگی مزمن به احتمال وجود کم‌خونی مشکوک نشوند. 

علل ایجاد کم‌خونی در بدن 

کم‌خونی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نمی‌تواند گلبول قرمز خون کافی تولید کند. این وضعیت به دلایل زیر بروز پیدا می‌کند: 
1. عدم توانایی بدن برای ساختن گلبول‌های قرمز خون کافی و سالم 
2. خونریزی باعث می‌شود که بدن خیلی سریعتر از آن چیزی که امکان جبران و جایگزینی آن را از دست داده باشد، سلولهای قرمز خون را از دست می‌دهد 
3. تخریب سلولها‌ی قرمز خون توسط بدن 
 
ریسک فاکتورهای ابتلا به کم‌خونی 

عواملی وجود دارد که می‌تواند ریسک شما را برای ابتلا به کم‌خونی افزایش دهد از جمله: 

1. رژیم غذایی ناکافی که دچار کمبود بعضی ویتامین‌ها و املاح خاص باشد. اگر رژیم غذایی شما به طور متناوب دچار کمبود آهن، ب 12، فولات و ب6 باشد، ریسک شما برای ابتلا به کم خونی افزایش می‌یابد. 

جالب است بدانید حتی کمبود مواد معدنی مانند زینک یا روی نیز در به وجود آمدن کم خونی تاثیر دارد برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می کنیم مقاله "ارتباط زینک و کم خونی" را مطالعه کنید.

2. بیماری‌های روده ای: وجود یک بیماری روده‌ای زمینه‌ای که منجر به اختلال در جذب ویتامین‌ها و املاح می‌شود از جمله کرون و سلیاک. 

3. قاعدگی: معمولا خانم‌هایی که هنوز به یائسگی نرسیده‌اند، ریسک بیشتری برای ابتلا به کم‌خونی فقر آهن نسبت به خانم‌های یائسه و مردان دارند. خونریزی دوره پریود باعث از دست رفتن مقدار زیادی گلبول قرمز خون می‌شود. 

ارتباط بین کم خونی و دوران قاعدگی 

4. بارداری: اگر باردار هستید و مولتی ویتامین و اسید فولیک و آهن استفاده نمی‌کنید، ریسک شما برای ابتلا به کم‌خونی بیشتر است. برای اطلاعات بیشتر در مورد میزان و نحوه مصرف آهن در بارداری می توانید مقاله زیر را مطالعه کنید:

زمان مصرف قرص آهن در بارداری

و همینطور مصرف انواع مولتی ویتامین ها در بارداری مقاله زیر را بخوانید:

مصرف مولتی ویتامین در بارداری 

5. بیماریهای مزمن: ابتلا به دیابت، نارسایی کلیه و سرطان ریسک ابتلا به کم خونی را افزایش می‌دهد؛ زیرا  می‌توانند بدن را با کمبود گلبول‌های قرمز مواجه کنند. 

6. از دست رفتن آهسته و مزمن خون: این مسأله به دلیل زخم یا سایر عوامل اتفاق می‌افتد و بدن را با کمبود آهن و ذخائر آن مواجه کرده و منجر به بروز کم‌خونی فقر آهن می‌شود. 

7. سابقه خانوادگی: اگر دارای سابقه خانوادگی کم خونی‌های ارثی مانند کم خونی داسی شکل هستید، ریسک شما برای ابتلا به کم خونی بالاتر می‌رود. 

8. سایر عوامل: سابقه بعضی عفونت‌های خاص، بیماریهای خونی و اختلالات خودایمنی نیز می‌تواند منجر به افزایش ریسک کم‌خونی شود. علاوه بر این اعتیاد به الکل و سوء مصرف آن، قرار گرفتن در معرض بعضی مواد شیمیایی و بعضی داروهای خاص توانایی بدن را برای تولید گلبول‌های قرمز خون تحت تأثیر قرار داده و ریسک کم‌خونی را افزایش می‌دهند. 
سن: افراد بالای 65 سال بیش از سایرین در معرض ابتلا به کم‌خونی قرار دارند. 

 

عوارض کم خونی برای بدن 

اگر کم خونی به صورت درمان نشده باقی بماند می تواند منجر به بروز عوارض زیر شود: 
خستگی شدید؛ کم‌خونی شدید آنچنان شما را خسته می‌کند که ممکن است حتی نتوانید کارهای روزمره خود را انجام دهید. 

عوارض کم خونی بارداری : خانم های باردار که دچار کم خونی ناشی از کمبود فولات می شوند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به عوارض خاص مانند زایمان زودرس قرار می‌گیرند. 
مشکلات قلبی و عروقی : کم‌خونی باعث ضربان قلب تند و نامنظم یا آریتمی می شود. 

پیشگیری از کم‌خونی 

بسیاری از انواع کم‌خونی‌ها در بدن قابل پیشگیری نیستند. اما شما می‌توانید از بروز کم خونی فقر آهن یا کم خونی ناشی از فقر ویتامین‌ها جلوگیری کنید. این کار به واسطه داشتن یک رژیم غذایی متعادل، متنوع و متناسب که گروه وسیعی از ویتامین‌ها و املاح را در اختیار بدن قرار می‌دهد، ممکن است.

تشخیص کم خونی 

برای تشخیص کم خونی پزشک معالج شرح حال شما و سوابق خانوادگی را گرفته و یک معاینه بدنی و انجام یک سری آزمایش‌ها را برای شما پیشنهاد می‌کند: 
1. شمارش کامل خون یا CBC
برای بررسی کم خونی پزشک سطح گلبول‌های قرمز خون (هماتوکریت) و هموگلوبین را بررسی می‌کند. 
به طور معمول سطح هماتوکریت در خون افراد بالغ 40 تا 52 درصد در مردان و 35 تا 47 درصد در زنان است. سطح هموگلوبین طبیعی در افراد بالغ نیز به طور معمول 14 تا 18 گرم بر دسی لیتر در مردان و 12 تا 16 گرم بر دسی لیتر در زنان است. 
2. آزمایش بررسی سایز و شکل گلبولهای قرمز خون. 
3. سایر تست‌های تشخیصی: در بعضی موارد خاص پزشک پس از تشخیص کم‌خونی ممکن است یک نمونه از مغز استخوان شما نیز بگیرد تا نوع کم‌خونی و علت آن مشخص شود. 

 

راه های درمان کم خونی 

در ادامه به روش های درمانی برای انواع کم خونی پرداخته شده است ؛

1. درمان کم خونی فقر آهن

به طور معمول روش درمان این نوع کم‌خونی  مصرف مکمل های آهن و تغییر رژیم غذایی است. 

 

2. درمان کم‌خونی آپلاستیک

درمان شامل تزریق خون برای افزایش سطح گلبول‌های خون است. علاوه بر این ممکن است فرد به پیوند مغز استخوان نیز نیاز داشته باشد.  

3. درمان کم‌خونی داسی شکل

درمان شامل اکسیژن، مسکن، مایعات خوراکی و وریدی برای کنترل درد و پیشگیری از عوارض باشد. علاوه بر این پزشک ممکن است به شما تزریق خون، و دریافت آنتی بادی و اسید فولیک را نیز توصیه کند. یک داروی ضد سرطان با نام hydroxyurea نیز ممکن است برای درمان کم خونی داسی شکل مورد استفاده قرار گیرد. 

4. درمان کم‌خونی تالاسمی:

اغلب موارد تالاسمی خفیف است و به درمان خاصی نیاز ندارد. در موارد شدید فرد نیاز به تزریق خون، قرص مکمل آهن با اسید فولیک و دارو درمانی، برداشتن طحال و پیوند مغز استخوان (بسته به تشخیص پزشک) دارد. 

5. اگر عامل به وجود آورنده کم‌خونی، از دست دادن خون به دلایل دیگری جز قاعدگی باشد

محل خونریزی مشخص شده و سپس جلوی آن گرفته می‌شود که ممکن است نیازمند جراحی باشد.

 
6. کم‌خونی ناشی از فقر ویتامن‌ها باشد

رژیم غذایی غنی و مصرف مکمل توصیه می‌شود.

7. اگر سیستم گوارشی شما در جذب ویتامین ب 12 از طریق رژیم غذایی دچار مشکل باشد

تزریق این ویتامین برای جبران کمبود آن توصیه می شود. در ابتدا ممکن است لازم باشد که این تزریق ها به صورت روزانه انجام شده و پس از آن هر ماه برای کل عمر – بسته به شرایط فرد – توصیه می‌شود. 

8. کم‌خونی ناشی از بیماریهای مزمن

درمان مشخصی ندارد. درواقع پزشک شما احتمالا روی درمان عامل زمینه‌ای اولیه تمرکز خواهد کرد. اگر علائم این کم‌خونی شدید باشد، تزریق خون یا تزریق هورمون سنتتیکی که به طور معمول توسط کلیه‌ها ساخته می‌شود (اریتروپویتین) می‌تواند به تحریک تولید گلبولهای قرمز توسط خون و کاهش خستگی کمک کند. 

پاسخ به سوالات پرتکرار شما در زمینه انواع کم خونی ها 

 

• کم خونی پنهان چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟

کمبود آهن پنهان (نهفته) یا به انگلیسی ​Latent iron deficiency (LID) ، وضعیتی است که در آن سطح هموگلوبین و غالباً هماتوکریت و گلبول‌های قرمز خون از نظر تعدادی کاهش یافته است. در صورت کمبود آهن پنهان، آزمایش خون هنوز بین مقادیر مرجع است (با این حال ، غالباً مقادیر کاهش یافته است)، اما ذخایر آهن، یعنی سطح فریتین، کم است.

برای اطلاع بیشتر از این نوع کمخونی در صفحه سوپرابیون در شبکه اجتماعی ویرگول میتوانید بیشتر بخوانید.

کم خونی پنهان چیست؟ 

 

 

• صدا دادن گوش می تواند از علائم کم خونی باشد؟

اغلب در مورد صدا دادن گوش و یا وزوز کردن گوش و ارتباط آن با کم خونی پرسیده می شود، طبق مطالعات علمی این علائم می تواند به نوعی با کم خونی ارتباط داشته باشد به این جهت که ، در مطالعات نشان داده شده افرادی که دچار کم خونی فقر آهن هستند میزان کاهش شنوایی در آنها بیش از دو برابر بیشتر از افراد بدون اختلال خون است.در مورد اینکه چرا ممکن است کم خونی ناشی از فقر آهن به کم شنوایی مرتبط باشد باید گفت، آهن برای عملکرد طبیعی سیستم شنوایی، مانند بسیاری از اندام های دیگر، به وضوح مورد نیاز است و مقدار کمی از آن میتواند منجر به کم خونی، از دست دادن هموگلوبین در گلبولهای قرمز خون برای انتقال اکسیژن به بافتهای بدن شود. 

منابع

مقاله علمی؛ Iron-Deficiency Anemia

مقاله علمی؛ Anemia; overview

مقاله علمی؛ Approach to the adult with anemia

مقاله علمی؛ Aplastic Anemia

مقاله علمی؛ The Prevalence of Anemia and Moderate-Severe Anemia in the US Population

مقاله علمی؛ ?Iron deficiency or anemia of inflammation