بررسی انواع قرص آهن، زمان و نحوه مصرف مکمل های آهن

بیش از یک چهارم جمعیت جهان  مبتلا به کم خونی هستند و تقریباً نیمی از آن ناشی از فقر آهن است. پیشگیری و درمان کمبود آهن یک هدف عمده بهداشت عمومی، به ویژه در زنان، کودکان و افراد در کشورهای کم درآمد است.
چالش های موجود در درمان کمبود آهن شامل یافتن و رفع علت اصلی آن و انتخاب یک محصول جایگزین آهن است که نیازهای بیمار را برآورده کند.

در مطالب قبلی در مورد انواع کم خونی ، و ترکیبات جدیدترین مکمل های آهن صحبت کردیم اما در این مطلب قصد داریم بصورت اختصاصی در مورد انواع مکمل های آهن که می توانند جایگزین رژیم غذایی آهن دار شوند  را بررسی کنیم 

 

مداخلات در درمان کمخونی 

هدف از مداخلات مکمل درمانی آهن، بهبود وضعیت آهن از طریق افزایش غلظت هموگلوبین و ذخیره آهن است. از مکمل آهن به عنوان مداخله‌ای برای جلوگیری و درمان کم خونی فقر آهن در جمعیت‌های در معرض خطر استفاده می‌شود.

مداخلات درمانی کمخونی برای چه کسانی است؟

صرف نظر از وجود علائم، همه بیماران مبتلا به کم خونی فقر آهن و بیشتر آنها با کمبود آهن بدون کم خونی باید تحت درمان قرار گیرند.
بدین دلیل که خطر آسیب/ایسکمی بیشتر به عضو و پیشرفت کم خونی وجود دارد مگر اینکه دلیل اصلی کمبود آن برطرف شود و ذخایر کافی آهن دوباره پر شود.

پروتکل درمان کمخونی فقر آهن

اولین و مهم‌ترین مساله آن است که درمان باید تحت نظر و صلاحدید پزشک معالج انجام گیرد. ولی بطور کلی اصول زیر باید رعایت شود:

• روزانه 150 تا 200 میلی‌گرم آهن المنتال
• مصرف آهن یک روز در میان بجای مصرف روزانه، ممکن است اثربخشی بهتری در رفع کم خونی داشته باشد.
• دوز تجویز شده بصورت منقسم مثلا طی 3 وعده در روز استفاده شود.

در پروسه درمان کمخونی توسط مکمل های آهن بهتر است بدانید چه عواملی باعث افزایش یا کاهش آهن در بدن می شود تا از این طریق بتوانید سریعتر به نتیجه مطلوب برسید:

افزایش جذب آهن در بدن 

چه عواملی افزایش دهنده جذب آهن هستند:

• ویتامین سی
• پروتئین رژیم غذایی
• بارداری
• کمخونی فقر آهن

** مکمل آهن همراه با سایر ریز مغذی‌ها بر جذب آهن (مانند ویتامین C) و اثربخشی (مانند اسید فولیک، ویتامین ب 12) آهن اثر گذاشته و میتواند نتایج سلامتی را افزایش دهد.

 

کاهش جذب آهن در بدن

عوامل کم کننده جذب آهن:

• کلسیم رژیم غذایی یا مکمل کلسیم
• اگزالات (در اسفناج، شکلات و ...)
• تانن و پلی فنول (در چای و قهوه)
• فیتات (در غلات)
• فیبر غذایی
• داروهای آنتی اسید
• ذخایر بالای آهن

انواع محصولات جایگزین آهن مواد غذایی

محصولات جایگزین آهن مواد غذایی که بصورت آهن تزریقی هستند.انتخاب بین آهن خوراکی و وریدی (IV)  یا اصطلاحا تزریقی به عوامل مختلفی از جمله میزان کم خونی، هزینه ها و در دسترس بودن محصولات مختلف جایگزین آهن و همچنین توانایی بیمار در تحمل داروهای خوراکی آهن بستگی دارد.
بیشتر بیماران تحت درمان با آهن خوراکی قرار می‌گیرند زیرا این فرم به طور کلی مؤثرتر است، به راحتی قابل دسترس است، و همچنین ارزان و بی خطر است. با این حال، عوارض جانبی گوارشی شایع است (10٪ تا 20٪ بیماران عوارض گوارشی را گزارش می‌کنند). یبوست یک شکایت رایج است، و پس از آن تهوع ، استفراغ ، ناراحتی شکمی و اسهال.
مکمل آهن با دوز کم (مثلا 30 میلی‌گرم در روز) در طول بارداری به اندازه مکمل با دوز بالاتر (به عنوان مثال ، 60 میلی گرم در روز) مؤثر است و احتمال ایجاد عوارض جانبی کمتر است.

**برای اطلاعات تکمیلی در مورد مصرف آهن در دوران بارداری می توانید مطلب زیر را بخوانید**

مصرف مکمل آهن در بارداری

آهن تزریقی برای چه کسانی مناسب است؟

آهن IV برای بیمارانی مناسب است که قادر به تحمل عوارض گوارشی آهن خوراکی نیستند. به عنوان مثال میتوان به افراد مسن، زنان باردار (که علائم گوارشی مربوط به بارداری را نشان می دهند) و افرادی که اختلالاتی دارند که باعث تشدید عوارض خوراکی آهن می‌شود.

انتخاب آهن خوراکی

تعداد زیادی فرمولاسیون آهن خوراکی وجود دارد که تقریبا اثربخشی یکسانی دارند اما تفاوتهایی نیز دارند. آهن خوراکی به خوبی از روده کوچک (دئودنوم و سپس ژژنوم) جذب می‌شود لذا محصولات آهسته رهش (Extended release) اثربخشی خوبی ندارند.
مناسب‌ترین فرم چه بصورت مایع چه قرص حاوی نمکهای آهن فروس (آهن سه ظرفیتی) است.

 

اما آهن المنتال چیست؟

مقدار کل آهن موجود در محصولات آهن که توسط بدن قابلیت جذب دارد. هر یک از مکمل‌های آهن درصد متفاوتی آهن المنتال (آهن قابل جذب) دارند.
میزان آهن المنتال در انواع نمکهای آهن چقدر است:

• فروس گلوکونات: دارای 12% آهن المنتال
• فروس سولفات: دارای 2% آهن المنتال
• فروس فومارات: دارای 33% آهن المنتال
• آهن کربونیل: دارای 100% آهن المنتال

*هرچقدر میزان آهن المنتال کمتر باشد، عوارض گوارشی نیز کمتر خواهد بود.

در فایل صوتی زیر می توانید نکات مهمی را در مورد انواع قرص مکمل های آهن را بشنوید:

 

ترکیبات انواع مکمل های آهن

در انواع مکمل های آهن از انواع نمک های موجود آهن در آنها استفاده می شوند که بطور کلی در موارد زیر دسته بندی می شوند:

فروس گلوکونات

این فرم از آهن بدلیل داشتن پایین‌ترین میزان آهن المنتال (12%) در نتیجه عوارض گوارشی کمتری نسبت به دیگر نمکهای آهن دارد و اما در کنار این ویژگی این مساله حائز اهمیت است که به نسبت عوارض کمتر آهن بسیار کمتر هم جذب بدن خواهد شد.مثل مکمل سنتری (Century)

فروس سولفات

این فرم از آهن حاوی 20% آهن المنتال است، در نتیجه سبب بروز عوارض گوارشی مانند یبوست در برخی افراد می‌شود.
این ملح آهن رایج‌ترین شکل درمان کمخونی فقر آهن بوده است.
مکملهای رایج بازار که حاوی این ملح آهن هستند: ففول (Fefol)، آیروویت (IroVit) و Foliron

فروس فومارات

این فرم از آهن حاوی 33 آهن المنتال است . دارای عوارض گوارشی از جمله اسهال است.
معمولا پس از یک هفته شروع مصرف اثرات آن آشکار می‌شود.
مکملهای رایج بازار که حاوی این ملح آهن هستند: فرفولیک، فروگلوبین (Feroglobin)، هماتینیک و فرورال (FerOral)

 

فروس کربونیل

این فرم از آن حاوی 100 آهن المنتال است. با وجود اینکه نمک آهن می‌باشد اما بیشتر شباهت به میکرو-ذرات آهن المنتال دارد. سبب حل شدن در محیط اسیدی معده و ایجاد نمک هیدروکلرید می‌شود.
این فرم از آهن مزایای چندانی نسبت به فروس سولفات ندارد اما جذب نسبتا آهسته و عوارض گوارشی کمتری دارد در نتیجه خطر سمیت کمتر برای کودکان دارد.
مکملهای رایج بازار که حاوی این ملح آهن هستند: زیفمن (ZiFemin)، اکتی آیرون (ACTI IRON) و Life style Iron

 

فروس گلیسینات و فروس گلایسین سولفات

این دو فرم از آن حاصل شلاته شدن آهن با اسید آمینه "گلایسین" است. لذا به آهن اجازه می‌دهد تا جذب این فرآورده بیشتر شود و در کنار آن، عوارض گوارشی کمتری نسبت به سایر نمکهای آهن داشته باشد.

**برای اطلاعات کامل تر در مورد ملح فروس گلایسین سولفات در مکمل های آهن می توانید مطلب زیر را اختصاصا به این موضوع پرداخته شده است را مطالعه کنید**

انتخاب بهترین ترکیب مکمل آهن

همچنین آهن شلاته شده تداخل کمتری با جذب کلسیم دارد. در PH اسیدی معده باز نمی‌شود و در نتیجه به روزده کوچک (یعنی محل جذب آهن) رسیده و به راحتی جذب می‌شودا.
براساس نتایج پژوهش ها، سازگاری بیماران با این فرم از آهن بسیار بهتر از سایر نمکهای آهن است.
مکملهای رایج بازار که حاوی این ملح آهن هستند: فروکامپلیت (Ferro Complete)، فرودین (Ferrodin)، ایزی آیرون (Easy Iron)، فروفورت

 

به این نکات در مصرف مکمل های آهن توجه کنید!

• در انتخاب مکمل آهن توجه داشته باشید که در کنار آهن حتما ویتامین ث، اسید فولیک، ویتامین ب12 و ویتامین ب6 باشد چرا که اثربخشی آهن افزایش می‌یابد، از طرفی کمخونی همیشه در نتیجه کمبود آهن نیست.

• آهن ماهیتا با عوارض گوارشی همراه است، اکنون که با انوع ملح (نمک) آهن آشنا شدید بهتر میتوانید انتخاب کنید که کدام مکمل آهن برای شما مناسب خواهد بود.

• مکملهای خارجی برتری نسبت به مکمل تولید داخل ندارند مهم آن است که بیمار بتواند آهن مصرفی را تحمل کند و در مدت زمان کوتاه ذخایر آهن تأمین شود.
• اگر علائم اولیه کمخونی را دارید مثل خستگی مزمن و بی انرژی بودن حتما با پزشک معالج صحبت کنید.
• هرگز بدون صلاحدید پزشک دوز بالای مکمل آهن مصرف نکنید.

 

منبع

 

مقاله علمی؛ Treatment of iron deficiency anemia in adults

مقاله علمی؛ Iron Therapy

مقاله علمی؛ Daily iron supplementation for prevention or treatment of iron deficiency anaemia in infants, children, and adolescents