راه های تقویت سیستم ایمنی بدن در دوران بارداری
بهبود سلامت مادران یکی از اولویت های اصلی سازمان جهانی بهداشت (WHO) است که با رویکرد حقوق بشر پایه‌گذاری شده و به تلاشهای مربوط به پوشش بهداشت جهانی مرتبط است. WHO طرفدار برنامه‌ریزی بهداشتی است که ارزشها و ترجیحات زنان در مرکز مراقبت قرار گیرد. مشارکت و توانمندسازی معنادار زنان، خانواده ها، جوامع و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی برای بهبود کیفیت ضروری است. یک ویژگی اساسی سیستم ایمنی بدن، محافظت از میزبان در برابر عوامل بیماری زا است. این عملکرد به ظرفیت سیستم ایمنی ذاتی بستگی دارد که میکروارگانیسم های مهاجم را بشناسد و به آنها پاسخ دهد. این مفهوم که بارداری با سرکوب ایمنی همراه است، به عنوان ضعف سیستم ایمنی و در نتیجه افزایش حساسیت به بیماری های عفونی شناخته می‌شود.
برای بحث در مورد این سوال، بررسی برخی مفاهیم اساسی مرتبط با سیستم ایمنی بدن و حاملگی را بررسی خواهیم کرد.
سیستم ایمنی بدن در دوران بارداری
در دوران بارداری با سرکوب عملکردهای متنوع ایمنی خونی (هومورال) و سلولی همراه است. این امر تطابق با پیوند جنینی نیمه آلوژن (خارجی) را که حاوی آنتی‌ژنهایی با هر دو منشأ مادری و پدری است امکان‌پذیر می‌سازد. پاسخهای ایمنی تطبیقی سیتوتوکسیک کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود. در حالی که ایمنی اکتسابی افزایش می‌یابد. در مقابل، ایمنی ذاتی (طبیعی) دست نخورده و بدون تغییر باقی می‌ماند و دو هدف را دنبال می‌کند: یکی، ادامه دفاع میزبان در برابر عفونت، و دو، تعامل با بافتهای جنین برای رشد جفت و بارداری موفقیت آمیز می‌باشد.
از طرفی دیگر٬ مقاومتی که در سطح مشترک مادری- جنین وجود دارد همچنان به عنوان یکی از رازهای حل نشده پزشکی باقی مانده است. این مقاومت٬ روندی پیچیده دارد و شامل تعدادی از سازگاری های سیستم ایمنی و تعامل بین میکروبیوم مادر٫ دسیدوای رحم و تروفوبلاست است. جفت و غشای جنین مستقیماً در معرض خون و بافت های مادر قرار می گیرند. بنابراین، ویژگی های منحصر به فرد سلول هایی که از این رابط تشکیل شده اند٬ زمینه ساز توانایی چشمگیر بافت جنین در لانه گزینی در رحم مادر می باشند. بسیاری از ایمونولوژیست ها موافقند که در واقع وجود ایمنی مادر در دسیدوا برای لانه گزینی موفقیت آمیز جنین ضروری است . با این حال، واضح است که جفت به طور معمول از طریق تعدادی از مکانیسم های محافظ ایمنی در برابر عملکردهای از بین بردن سلول های مادر محافظت می شود. در حین بارداری طبیعی، دسیدوا شامل تعداد زیادی سلول ایمنی مانند ماکروفاژها، سلولهای کشنده طبیعی (NK) و سلولهای T نظارتی است..
روش های تقویت سیستم ایمنی در بارداری
دریافت غذا، مایعات و تحرک بدنی در طول دوران بارداری جهت تقویت سیستم ایمنی بدن ضروری است، لذا مشاوره در خصوص این موارد در دوران بارداری برای سلامتی زنان باردار و جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد در دوران بارداری توصیه می‌شود. شاخص مهم در خصوص تغذیه مناسب در مادران باردار افزایش وزن در دوران بارداری است. افزایش وزن مناسب مادران باردار مطابق جدول شماره ۱ ارائه شده است. مطالعات اخیر نشان داد که فقط حدود یک سوم (32٪) از زنان در طول بارداری مقدار توصیه شده وزن را افزایش داده و بیشتر زنان خارج از توصیه ها (21٪ خیلی کم ، 48٪ بیش از حد) وزن اضافه می‌کنند. در جمعیت‌های با تغذیه ناکافی، آموزش تغذیه در مورد افزایش انرژی روزانه و دریافت پروتئین برای زنان باردار توصیه می‌شود تا خطر تولد نوزادان با وزن کم، تولد نوزاد مرده و نوزادان در سن پایین بارداری را کاهش دهد.
توصیه مهم: در جمعیتهایی با تغذیه ناکافی، مصرف مکمل پروتئین بالا برای بهبود نتایج مادر و پری ناتال برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
افزایش وزن مناسب برای مادران باردار
مصرف درشت مغذیها در بارداری
به طور کلی، سه ماهه اول بارداری به کالری اضافی نیاز ندارد. به طور معمول٬ زنان در طول سه ماهه دوم حدود 340 کالری اضافی در روز و در سه ماهه سوم به حدود 450 کالری اضافی در روز نیاز دارند.
یا ب عبارتی می توان به سوال مادران با عنوان "برای تقویت سیستم ایمنی جنین چه بخوریم؟" این چنین پاسخ داد و به موارد زیر توجه کنند
پروتئین: روزانه تقریباً 1000 گرم پروتئین در دوران بارداری استفاده می شود. برای تأمین این نیاز، آکادمی ملی پزشکی مصرف مرجع غذایی را برای خانم های باردار با مقدار 1.1 گرم بر کیلوگرم در روز پروتئین توصیه می کند که نسبتاً بیشتر از 0.8 گرم در کیلوگرم در روز توصیه شده برای زنان بالغ غیر باردار می باشد.
کربوهیدرات: میزان کربوهیدرات در بارداری به 175 گرم در روز افزایش می یابد٬ ( در زنان غیر باردار 130 گرم در روز می باشد). تمرکز باید بر روی مصرف چندین وعده غذای کامل (میوه ها ، سبزیجات و غلات کامل) باشد. کربوهیدرات های بسیار فرآوری شده باید به حداقل برسد تا به مدیریت افزایش وزن کمک کند. مصرف فیبر 28 گرم در روز برای زنان باردار توصیه می شود ، که همراه با مصرف مایعات کافی ، می تواند به جلوگیری یا کاهش یبوست کمک کند.
چربی: انواع و مقدار مطلوب مصرف چربی در بارداری مشخص نیست. تغییرات در مقدار و نوع مصرف چربی با تغییر در وزن هنگام تولد، سن و طول حاملگی و رشد عصبی همراه بوده است. با این حال، داده های موجود محدود هستند و مطالعات نتایج مختلفی را گزارش کرده اند.
رژیم غذایی مناسب برای دوران بارداری
به منظور داشتن بارداری سالم و تقویت سیستم ایمنی بدن مصرف تمامی گروه های غذایی و دریافت کافی پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین ها، املاح و نیز آب و مایعات ضروری است. ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎی ﺑﺎردار و ﺷﯿﺮده ﻫﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده با رعایت تعادل و تنوع از 6 ﮔﺮوه ﻏﺬاﯾﯽ اﺻﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. تغذیه مادر باردار باید متعادل و متنوع باشد و از کم خوری و پرخوری پرهیز کند.
**مطلب مهم این است که زن باردار باید بیش از زمانی که حامله نبوده غذا بخورد. توصیه های زیر در این مورد مفید است**
- مادران باردار باید روزانه 3 الی 4 واحد از گروه شیر و لبنیات، 3 واحد از گروه گوشت و حبوبات، تخم مرغ و مغزها، 3 الی 4 واحد از میوه ها و 4 تا 5 واحد از گروه سبزی و حدود 7 تا 11 واحد از گروه نان و غلات مصرف کنند.
- در صورتی که مادر باردار نوجوان است، بهتر است مقدار مصرف گروه شیر و لبنیات او 5 تا 6 واحد باشد.
- مصرف غلات سبوس نگرفته مانند نان سنگک و مخلوطی از غلات و حبوبات (عدس پلو، لوبیا پلو) مفیدتر است.
- مقدار مناسب مایعات در این دوران 6 تا 8 لیوان است.
- مادران باردار باید از نمک یددار و به مقدار کم استفاده کنند و از مصرف بی رویه غذاهای شور مانند انواع شورها (خیارشور، آجیل شور) و نمک زیاد پرهیز کنند.
مصرف ریز مغذی ها در باردرای
زنان با تغذیه مناسب ممکن است برای تأمین این نیازهای روزانه به مکمل های غذایی نیازی نداشته باشند٬ اما در صورت عدم ارزیابی دقیق توسط یک متخصص تغذیه، می توان با احتیاط توصیه کرد. توصیه فردی باید بر اساس نیازهای خاص زن انجام شود. حداقل مکمل روزانه باید حاوی ویتامین ها / مواد معدنی کلیدی باشد که اغلب فقط با رژیم غذایی برآورده نمی شوند مانند:
- آهن - 27 میلی گرم (اطلاعات بیشتر در مصرف مکمل آهن در بارداری)
- کلسیم - حداقل 250 میلی گرم (کلسیم اولیه 1000 میلی گرم در روز) (اطلاعات بیشتر در مصرف مکمل کلسیم در بارداری)
- فولات - حداقل 0.4 میلی گرم (0.6 میلی گرم در سه ماهه دوم و سوم)
- ید 150 میکروگرم
- ویتامین دی - 200 تا 600 واحد بین المللی (مقدار دقیق آن بحث برانگیز است) (اطلاعات بیشتر در مصرف مکمل ویتامین دی در بارداری)
علاوه بر این مواد اصلی ، زنان باردار باید مقدار کافی ویتامین سی، ویتامینe، ویتامین A و ویتامین های گروه B و روی دریافت کنند.
با مصرف کامل و متنوع گروه های غذایی تمام نیاز های تغذیه ای مادرباردار به جز آهن، ویتامین D، ید و اسید فولیک تامین می گردد.
- مکمل های روی (زینک): مصرف قرص مکمل زینک برای زنان باردار فقط در زمینه تحقیقات دقیق توصیه می شود.
- چند مکمل ریز مغذی: مصرف مکمل های ریز مغذی چندگانه برای زنان باردار توصیه نمی شود.
- مکمل های ویتامین B6 (پیریدوکسین) برای بهبود نتایج مادر و پری ناتال برای زنان باردار توصیه نمی شود.
- مکمل های ویتامین E و C برای زنان باردار توصیه نمی شود تا نتایج مادر و پری ناتال را بهبود بخشد.
محدود کردن مصرف کافئین: برای زنان باردار با مصرف روزانه کافئین زیاد (بیش از 300 میلی گرم در روز)٬ کاهش مصرف روزانه کافئین در دوران بارداری برای کاهش خطر از دست دادن بارداری و نوزادان کم وزن توصیه می شود. نحوه مصرف مکملهای دارویی در دوران بارداری و پس از زایمان
مصرف مایعات در بارداری
تامین مایعات از اهمیت خاصی برخوردار است و جهت کمک به سیستم ایمنی بدن بهتر است مایعات به صورت گرم مثل چای کم رنگ یا سوپ مصرف شود.
در صورت تحمل مادر (در بعضی از مادران به علت استرس ممکن است قادر به هضم شیر نباشند حتی اگر قبلا مشکلی نداشته باشند) شیر عالی ترین نمونه از مایعات است که انرژی، پروتئین، ویتامین ها، مواد معدنی و مایعات لازم را تامین می کند و بهتر است به صورت کم چرب و گرم مصرف شود.
مصرف آب میوه های طبیعی و شیر نقش مهمی در تامین آب و نیز ویتامین ها و مواد معدنی دارد.
الکل در بارداری
میزان مطمئنی از الکل در دوران بارداری یا هنگام اقدام به بارداری شناخته نشده است. الکل می تواند برای نوزاد در حال رشد در طول بارداری مشکل ایجاد کند ، بنابراین مهم است که هنگامی که شروع به باردار شدن می کنید و در دوران بارداری خود، نوشیدن الکل را قطع کنید.
تنباکو: سیگار کشیدن باعث سرطان ، بیماری قلبی و سایر مشکلات عمده سلامتی می شود .سیگار کشیدن در دوران بارداری همچنین می تواند به کودک در حال رشد آسیب برساند و نقایص مادرزادی خاصی ایجاد کند .ترک سیگار به شما کمک می کند احساس بهتری داشته باشید و محیط سالم تری را برای کودک فراهم کنید.
سایر داروها: استفاده از داروهای خاص در دوران بارداری می تواند برای خانم و نوزاد در حال رشد او٬ مشکلاتی در سلامتی ایجاد کند. پزشک یا ماما می تواند در زمینه مشاوره، درمان و سایر خدمات حمایتی به شما کمک کند.
.jpg)
فعالیت بدنی و تحرک کافی در دوران بارداری
در دوران بارداری، اکثر افراد می توانند مانند قبل از بارداری فعال باشند. این شامل مسافرت، کار، ورزش و رابطه جنسی است.
پزشکان توصیه می کنند که همه بزرگسالان حداقل 30 دقیقه در کل یا بیشتر روزهای هفته ورزش کنند. این مورد شامل افرادی که باردار هستند نیز می باشد. ورزش در دوران بارداری فواید زیادی دارد. این می تواند به روحیه ، سطح انرژی و خواب شما کمک کند. همچنین می تواند به علائم بارداری مانند یبوست ، نفخ ، تورم و کمردرد کمک کند. نوع ورزشی که برای شما مناسب است به بارداری فعلی، بارداری های گذشته و میزان فعالیت قبل از بارداری بستگی دارد. به طور کلی، پزشکان معمولاً پیاده روی و شنا را به عنوان انواع مناسب ورزش در دوران بارداری توصیه می کنند.
اگر نفس نفس می افتید و نمی توانید به راحتی صحبت کنید، ورزش را متوقف کنید.
و در صورت بروز علائم زیر شما باید ورزش را متوقف کرده به پزشک یا ماما اطلاع دهید:
- خونریزی از واژن
- مشکل تنفس
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- سردرد یا درد قفسه سینه
- ضعف عضله
- انقباضات و نشت مایعات از واژن٬ تورم، درد، قرمزی یا گرما در پا
اگر احساس کنید کودک شما مثل همیشه حرکت نمی کند
اگر در مورد انجام فعالیت در دوران بارداری سوالی دارید، حتماً از پزشک یا مامای خود بپرسید. افرادی که شرایط خاصی دارند ممکن است لازم باشد فعالیت خود را محدود کنند. اگر پزشک یا ماما فکر می کنند باید فعالیت خود را محدود کنید٬ به شما اطلاع می دهند.