همه چیز درباره مصرف ویتامین دی در دوران بارداری و شیردهی

در این مطلب می خواهیم بطور مفصل در مورد ضرورت مصرف مکمل ویتامین دی در دوران بارداری و شیردهی  بپردازیم که به ترتیب، موضوعات زیر را بررسی خواهیم کرد:

• دلیل اهمیت ویتامین دی در دوران بارداری 
• منابع غذایی ویتامین دی
• مقدار مشخص و استاندارد مصرف ویتامین دی
• نحوه مصرف قرص های ویتامین د 
• عوارض استفاده بیش از حد از "مکمل های ویتامین د" در بارداری

و در انتها نیز به مصرف ویتامین دی در دوران شیردهی که بعد از بارداری است می پردازیم:

دلیل اهمیت ویتامین دی در دوران بارداری

چرا باید به ویتامین دی در دوران بارداری توجه کنیم؟

ویتامین دی یک ریزمغذی ضروری است که عملکرد اصلی و مهم آن حفظ و ثبات کلسیم و سلامت سیستم اسکلتی بدن است یک ویتامین استروئیدی از گروه پروهورمونهای محلول در چربی است. این ویتامین برای سلامتی انسان به ویژه سلامت استخوان‌ها از طریق تنظیم متابولیسم استخوان، تعادل کلسیم و فسفات، انقباض عضلات، هدایت عصبی و عملکرد کلی سلول ضروری است.

مطالعات متعددی این ریزمغذی را به عنوان یک نوش دارو برای یماریهای مختلف روانی و جسمی مزمن معرفی کرده اند؛ به طوریکه وضعیت کمبود این ویتامین با ایجاد اختالل عملکرد سیستم ایمنی، سرطان و اتیوپاتولوژی بیماریهایی مانند پسوریازیس، دیابت، لوسمی و استئوپروز همراه بوده است.

 علاوه بر نقشی که در جذب کلسیم، حفظ سلامت استخوان ها و پیشگیری از پوکی استخوان دارد، در پیشگیری از بسیاری از بیماری های غیرواگیر از جمله دیابت نوع 2 ،بیماریهای خودایمنی مثل بیماری مولتیپل اسکرلروز(MS) و انواع سرطان نیز موثر است.

مادران باید اطمینان حاصل کنند که مقادیر توصیه شده ویتامین دی را در دوران بارداری هم برای سلامتی خود و هم برای رشد سالم جنین دریافت می‌کنند.

شواهد نشان می دهد که کمبود ویتامین دی در بین زنان باردار شایع است. سطح کم ویتامین D در زنان باردار با افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی، دیابت بارداری، تولد زودرس، راشیتیسم (نرمی استخوان در نوزادان) و .... همراه است.

*نکته قابل توجه* اگر  بدن به اندازه کافی ویتامین دی را دریافت کند در آن صورت کلسیم نیز به راحتی جذب می شود. این دو از حیاتی ترین مواد مورد نیاز دوران بارداری بشمار می روند؛ 

اگر می خواهید در مورد مصرف کلسیم در بارداری بیشتر بخوانید می توانید روی لینک زیر کلیک کنید:

• چرا مصرف مکمل کلسیم در دوران بارداری اهمیت دارد؟

کمبود ویتامین D که به عنوان سطح سرمی کمتر از 20 نانوگرم در میلی‌لیتر در نظر گرفته می‌شود، در سنین باروری شایع است و کمبود ویتامین D در عملکردهای تولید مثل مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فیبروم رحمی، پارامترهای نامناسب اسپرم و در شکست درمان IVF نقش دارد، بنابراین مکمل ویتامین دی در درمان ناباروری زنان و مردان توصیه می‌شود.

درنتیجه نقش پیشگیرانه ی آن در بیماری ها و محدود بودن منابع غذایی این ویتامین، مصرف مکمل آن در این دوران الزامی کرده است!

منابع دریافت ویتامین دی 

برای دریافت ویتامین D چه کارهایی می توان انجام داد؟

می توانید با مصرف غذاهای حاوی ویتامین دی شروع کنید. در مرحله بعد، قرار گرفتن در معرض آفتاب (معمولاً 5-10 دقیقه بطوریکه بازوها، پاها، دستها و صورت به مدت 2 تا 3 بار در هفته در معرض آفتاب قرار بگیرد) نیز می‌تواند کمک کند.

ویتامین دی در اثر مواجه با نورخورشید توسط بدن تولید می‌شود. مواد غذایی مانند زرده تخم مرغ، روغن کبد ماهی و سالمون غنی از ویتامنی دی هستند، با این حال بیشتر ویتامین D از طریق غذاهای غنی شده مانند شیر دریافت می‌شود. برای 75٪ از جمعیتی که لاکتوز را تحمل نمی‌کنند، محصولات شیر غنی شده منبع موثری برای مصرف ویتامین D نیستند.

علاوه بر این، عوامل زیادی بر توانایی بدن در ساخت و جذب ویتامین دی تأثیر میگذارد. این عوامل عبارتند از: محل زندگی، فصل، چه مدت زمان را در فضای باز بدون ضد آفتاب میگذرانید، رنگدانه های پوستی، سن، چاقی، آلودگی و داشتن روده های سالم با جذب بهینه. این فاکتورها در تعیین ظرفیت جذب نقش دارند، زیرا ویتامین دی در واقع یک هورمون است و به نور خورشید احتیاج دارد تا بدن به خوبی آن را تولید کند.

با این حال ، بهترین راه برای اطمینان از دریافت ویتامین دی مصرف مکمل آن است. برای مصرف مکمل ویتامین دی، انتخاب های شما بین دو نوع ویتامین دی خواهد بود.

از نظر فیزیولوژیکی دو شکل فعال ویتامین D وجود دارد که جمعاً کلسیفرول نام دارد و عبارتند از: ویتامین D2 و D3 .ویتامین D2 (ارگوکلسیفرول) فرم گیاهخواری است به وسیله گیاهان ساخته میشود، در حالی که ویتامین D3 (کوله کلسیفرول) دارای منبع حیوانی است، که معمولاً از روغن کبد ماهی یا لانولین (چربی) گوسفند گرفته می‌شود.
ویتامین D در مکملها به صورت D2 وD3  وجود دارد و ویتامین D3 از نظر اثربخشی چندین برابر قویتر از D2 است و همینطور فرم D3 قابل جذب‌ترین و مؤثرترین شکل برای بدن است، اما اگر وگان (گیاهخوار) هستید باید D2 را انتخاب کنید.

سوپرابیون الترا د، میزان ویتامین دی مورد نیاز را تامین می کند برای اطلاعات بیشتر در مورد این مکمل ویتامین دی سوپرابیون می توانید روی آن کلیک کنید:

مقدار مصرف ویتامین دی در دوران بارداری

میزان مصرف (دوز) مناسب ویتامین دی در دوران بارداری چقدر است ؟  

سوالی که معمولا پرسیده می شود :"چند تا قرص ویتامین دی باید بخورم؟"

دوز پیشگیرانه در نظر گرفته شده برای کمبود ویتامین D در مادران باردار یعنی 1000 واحد در روز، بدون عارضه می باشد.

حداکثر میزان مجاز مصرف ویتامین D برای مادران باردار، 4000 واحد بین المللی معادل 100 میگروگرم در روز می باشد و مصرف مقادیر بیشتر از1000 واحد در روز در طولانی مدت می تواند موجب مسمومیت شود.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد، زنانی که در دوران بارداری دوز بالای ویتامینD مصرف می‌کنند، ریسک پیامدهایی از جمله دیابت بارداری، تولد زودرس و عفونت به میزان زیادی در آنها کاهش می‌یابد. مصرف ویتامین دی در این سطح نه تنها برای شما بلکه برای کودک شما نیز بی‌خطر است، و محققان این مطالعه اکنون این مقدار روزانه ویتامین دی را برای همه زنان باردار توصیه می‌کنند. بطور متوسط مکمل پریناتال فقط حاوی 400 واحد بین المللی ویتامین D است، بنابراین مکمل های اضافی باید روزانه مصرف شود.

مصرف ویتامین دی در دوران شیردهی 

نیاز به ویتامین دی در شیردهی 

نتایج مطالعات اخیر نشان می‌دهد نوزادانی که به اندازه کافی در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندارند، دچار کمبود ویتامین دی می‌شوند. از طرف دیگر شیر مادر منبع خوبی برای این ویتامین محسوب نمی‌شود و اگر مادر نیز دچار کمبود ویتامین دی باشد، مقدار ویتامینی که از طریق شیر دریافت می‌شود، باز هم کاهش می‌یابد. 
اینکه چه میزان ویتامین دی در اثر تابش نور خورشید در بدن تولید می‌شود به عوامل مختلف از جمله رنگ پوست، منطقه جفرافیایی که فرد در آن زندگی می‌کند و میزان آلودگی هوای منطقه و... بستگی دارد. اما بر اساس توصیه های موسسه سلامت ملی انگلستان اغلب افراد می‌توانند با حدود 10-15 دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید از حدود ساعت 10 تا سه بعداز ظهر به طوری که دست‌ها یا پاها یا صورتشان (پوشیده نشده و بدون ضدآفتاب) در معرض تابش قرار داشته باشد، نیاز خود به ویتامین دی را تامین کنند. قابل ذکر است که زمان طولانی‌تر قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز اثر اضافه‌ای نخواهد داشت. البته این زمان برای افرادی است که پوست سفید یا روشنی دارند و آنهایی که پوستشان تیره تر است باید زمان بیشتری را به قرار گرفتن در معرض آفتاب اختصاص دهند. 

میزان ویتامین دی مورد نیاز مادران شیرده

این مساله کاملا بستگی به سطح ویتامین دی در بدن مادر دارد. اگر مادر دچار کمبود ویتامین دی بوده یا به هر دلیل نمی تواند به اندازه کافی در معرض تابش مستقیم نور آفتاب باشد، باید از مکمل ویتامین دی استفاده کند. 
اما از آنجایی که سطح خونی ناکافی ویتامین دی خطر ابتلا به نرمی استخوان در کودکان را افزایش می‌دهد، لذا این مساله اهمیت توصیه مادران به مصرف مکمل ویتامین دی را پررنگ می‌کند.
انجمن اطفال کانادا در حال حاضر اعلام کرده است که همه زنان باردار و شیرده باید روزانه دو هزار واحد ویتامین دی مصرف کنند، (که این توصیه جایگزین دوز توصیه شده قبلی یعنی 200 واحد در روز است).

نحوه مصرف قرص های ویتامین د

•  قرص مکمل ویتامین دی را چگونه استفاده کنیم؟

بهتر است مکمل مولتی ویتامین حاوی ویتامین D با وعده های اصلی غذا (ناهار یا شام) مصرف شود.

•  عوارض احتمالی ناشی از مصرف بیش از اندازه ویتامین دی چیست ؟

در صورت استفاده دوز بیش از حد، علائمی مانند مسمومیت شامل یبوست، ضعف، خستگی بدن، خواب آلودگی، سردرد، کاهش اشتها، پرنوشی، خشکی دهان، طعم آهن در دهان، تهوع و استفراغ به وجود می آید که در این صورت، از ادامه مصرف خودداری کرده و به پزشک معالج خود مراجعه کنید.

• نکاتی که باید در هنگام خوردن قرص های ویتامین دی دقت کنید:

1. مصرف همزمان ویتامین "د" با داروهای کورتیکو استروئیدی مانند پردنیزول، داروهای ضد تشنج مانند فنوباربیتال و فنی تویین و داروهای درمان بیماری سل مانند ریفامپین و ایزونیازید با مکانیسم های مختلف از جمله کاهش جذب کلسیم، کاهش جذب ویتامین D ،افزایش متابولیسم ویتامین D تداخل داشته و موجب کاهش اثر ویتامین D می شود. لذا نیاز این افراد به ویتامین D افزایش می یابد.
2. مصرف هم زمان ویتامین D با تیازیدها که در درمان فشارخون استفاده می شود میتواند سطح ویتامین D خون را افزایش دهند.
3. در صورت مصرف داروی آنتی اسید، لازم است ویتامین D را دو ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از آنتی اسید میل کنید.
4.  در صورت مصرف داروی قلبی دیگوکسین مصرف ویتامین D با نظر پزشک معالج باشد.
5. در افراد مبتلا به سارکوئیدوزیس، هیپرپاراتیروئیدیسم، بیماری های کلیوی و هیستوپالسموزیس ، مصرف مکمل ویتامین D می بایست با نظر پزشک انجام شود.

منبع 

دستورالعمل کشوری استفاده از مکمل های ویتامین دی در بارداری از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (زنان و زایمان)

مقاله علمی؛ WHO | Vitamin D supplementation during pregnancy

مقاله علمی؛ ?Is vitamin D supplementation beneficial or harmful for women during pregnancy

مقاله علمی؛ High Doses of Vitamin D May Cut Pregnancy Risks

مقاله علمی؛ نقش ویتامین D در سلامت باروری زنان و مردان: یک مطالعه مروری

مقاله علمی؛ Total Duration of Breastfeeding, Vitamin D Supplementation