رزهیپ، شبه میوه‌ای از گیاهان از تیره رزا در خانواده Rosacea است. گیاه رزا حدود 100 گونه است که به طور گسترده در سراسر اروپا، خاورمیانه، آسیا و آمریکای شمالی رشد می‌کند.
در این مطلب می خواهیم به خواص بی شمار رزهیپ و کاربرد آن در داروها و همینطور خواص روغن رزهیپ بپردازیم.
معرفی رزهیپ؛ رزهیپ چیست؟
در اروپا، فراوان‌ترین مورد گونه Rosa canina است که یک درختچه بومی است. شبه میوه‌های گونه رزا به دلیل دارا بودن میزان بالای ترکیبات فعال زیستی هم برای تغذیه و هم برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این گیاه دارای سطح بالایی از آنتی‌اکسیدان و مواد آنتی میکروبی است. خاصیت آنتی اکسیدانی این گیاه، به دلیل پلی‌فنولها، ویتامین E، ویتامین B، ویتامین C و کاروتنوئیدهای موجود در آن است و این ترکیبات ممکن است اثرات سینرژیسم (هم افزایی) هم داشته باشند. رزهیپ، همچنین دارای اثر ض التهابی و همچنین ضد دیابت و ضد سرطان است.
گنجاندن اسید اسکوربیک (ویتامین ث) در رژیم غذایی مهم است. این ویتامین تأثیر مفیدی در کاهش شناختی و بیماری آلزایمر دارد. غلظت این ویتامین در رزهیپ به عوامل مختلفی بستگی دارد و دارای طیف وسیعی از غلظت است. در رزا روگوزا 1200 میلی‌گرم در لیتر و در رزا کانینا 600 میلی‌گرم در لیتر یافته شده است.
از آنجا که برخی فلاونوئیدها و اسیدهای چرب فقط یا عمدتاً در دانه های رزهیپ ، " شبه میوه" یا به اصطلاح pseudofru یافت می‌شوند، مهم است که بین پودر رز هیپی که صرفا از پوسته رزهیپ تهیه شده است و آنچه ترکیبی از دانه و پوسته است حتما تفاوت قائل شوید. برخی مطالعات بیان نموده‌اند که از گیاه رزهیپ، برای درمان سنگ کلیه، بیماریهای گوارشی، فشار خون بالا و مشکلات تنفسی مانند برونشیت، سرفه و سرماخوردگی استفاده می‌شود.
انواع رزهیپ
اکثر آنها دارای پنج گونه متمایز هستند:
گل رز کانینا (Rosa canina)
گل رز آرونسیس (Rosa arvensis)
گل رز روبیژینوزا (Rosa rubiginosa)
گل رز سوزنی (Rosa spinosissima)
گل سرخ (Rosa villosa)
موارد استفاده رزهیپ
رزهیپ، قسمت گرد گل رز است که درست در زیر گلبرگها قرار دارد. رزهیپ حاوی دانه‌های گیاه گل رز است. از رزهیپ خشک شده و دانه‌های آن برای تهیه دارو استفاده می‌شود. رزهیپ تازه حاوی ویتامین ث است، بنابراین برخی افراد آن را منبع ویتامین ث می‌دانند. البته، مقدار زیادی از ویتامین ث موجود در رزهیپ در هنگام خشک شدن و پردازش از بین می‌رود. علاوه بر ویتامین ث، سایر مواد شیمیایی طبیعی موجود در رزهیپ ممکن است برای انواع بیماریها مفید باشد. از گیاه رزهیپ در صنایع غذایی، برای تهیه چای، مربا، سوپ و حتی به عنوان منبع طبیعی ویتامین ث استفاده می‌شود.
درد مفاصل و سفتی ناشی از آرتروز: از رزهیپ برای آرتروز (استئوآرتریت) و درد بعد از جراحی مفصل استفاده می‌شود. اکثر تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف خوراکی رزهیپ می‌تواند درد و سفتی مفاصل را کاهش داده و عملکرد افراد مبتلا به آرتروز را بهبود بخشد.
اثرات ضدالتهابی و ضد درد: مطالعات علمی نشان دادند که این گیاه دارای اثر ضد التهابی و ضد درد برای افراد با التهاب مفاصل است. نکته مهم دیگر این است مخاط دستگاه گوارش، عصاره رزهیپ را بسیار بهتر از NSAID (داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی) تحمل می‌کند. اثرات مسکنی آن بر التهاب، درد و تورم بیشتر، بسته به دوز و میزان رز هیپ متغیر است.
درد بعد از عمل سزارین: تحقیقات نشان داده که مصرف یک دوز عصاره رزهیپ بلافاصله بعد از عمل سزارین به کاهش درد و کاهش نیاز به مصرف داروهای ضد درد کمک می‌کند.
دیگر موراد کاربرد عصاره رزهیپ
جلوگیری از پیری پوست: مصرف پودر رزهیپ، به کاهش چین و چروک و بهبود کیفیت پوست در افراد مسن کمک می‌کند و بعنوان یک محصول ضد پیری شناخته می‌شود.
گرفتگی‌های قاعدگی (دیسمنوره): تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف عصاره رزهیپ ممکن است به کاهش درد ناشی از قاعدگی کمک کند.
چاقی: تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف پودر رزهیپ به همراه آب سیب بر وزن یا سطح قند خون در افراد چاق تأثیر نمی‌گذارد. اما ممکن است کمی کلسترول و فشار خون را کاهش دهد. مطالعات بر روی موش‌ها نشان داد که مصرف دانه‌های رزهیپ به میزان 100 میلی‌گرم روزانه به مدت سه ماه، تا 17 درصد چربی احشایی شکم، وزن بدن و شاخص توده بدنی را در گروه تحت درمان با رزهیپ، کاهش داد. لذا محققین به این نتیجه رسیدند که دانه رزهیپ برای درمان چاقی مفید است.
عفونتهای کلیه، مثانه یا مجاری ادرار (عفونت های دستگاه ادراری یا UTIs): براساس شواهد علمی مصرف رزهیپ بعد از سزارین ممکن است احتمال وجود باکتری در دستگاه ادراری را کاهش دهد. اما به نظر نمی‌رسد از علائم UTI جلوگیری کند.
مشکلات جنسی: تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد مصرف رزهیپ می تواند رضایت جنسی افراد را در حین فعالیت جنسی افزایش دهد.
با خواص کلی رزهیپ در این فایل صوتی آشنا شوید :
دیگر موارد استفاده گیاه رزهیپ با مقادیر مختلف درمانی
برای درمان شب ادراری، تقویت سیستم ایمنی بدن، سرطان، سرماخوردگی، دیابت، اسهال، بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH)، تب، آنفولانزا (آنفلوآنزا)، نقرس، فشار خون بالا، سطوح بالای کلسترول یا سایر چربی‌ها (لیپیدها) در خون (چربی‌خون)، عفونت ها، درد ناشی از فشار بر عصب سیاتیک، مشکلات واژن یا رحم، مشکلات معده و روده و ... ممکن است در برخی مطالعات علمی به آنها اشاره شده باشد.
عوارض جانبی رزهیپ
اصولا چنانچه رزهیپ بصورت خوراکی (دهانی) مصرف شود اثرات جانبی زیادی نخواهد داشت و ایمن است. البته به اینکه از کدام نوع رزهیپ هم استفاده شود ممکن است این عوارض جانبی متفاوت باشد. برای مثال وقتی از گل رز رزینا استفاده می‌شود، حتی اگر در مقادیر زیاد و دارویی استفاده شود، باز هم بسیار ایمن است. ولی هنگامی که از رزهیپ داماسکنا استفاده شود، در صورت مصرف مناسب در مقادیر بالاتر دارویی، ممکن است ایمن باشد و بنابراین باید با احتیاط مصرف شود. اطلاعات معتبر کافی برای اطلاع از اینکه آیا رزهیپ مشتق شده از سایر انواع گیاهان، در مقادیر بزرگتر دارویی بی‌خطر است یا خیر وجود ندارد.
همچنین برخی دیگر از عوارض جانبی رزهیپ می‌تواند به صورت اسهال و خستگی بروز نماید.
نکته مهم در مصرف رزهیپ
اطلاعات قابل اطمینان کافی از مصرف این گیاه در بارداری و شیردهی وجود ندارد.
به دلیل میزان زیاد ویتامین سی موجود در این گیاه، در دوزهای بالا، رزهیپ ممکن است احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد و بنابراین در این بیماران باید با احتیاط مصرف شود.
روغن رزهیپ
روغن رز هیپ حاوی ویتامین C و ویتامین A است. همچنین حاوی اسیدهای چرب ضروری مانند:
اسید اولئیک
اسید پالمیتیک
اسید لینولئیک
گاما لینولنیک اسید
روغن رزهیپ منبع خوبی از ویتامین F است، که اسید چربی که از اسید لینولئیک و آلفا لینولئیک اسید ساخته می‌شود.
روغن رزهیپ یک داروی جایگزین است و نقش مکملی دارد، بنابراین مطالعات زیادی در مورد اثرگذاری آن وجود ندارد. شواهد علمی کمی آن را به عنوان یک محصول ایمن برای مراقبت از پوست تأیید می‌کند.
استفاده در رایحه درمانی برای کاهش استرس: استنشاق عطر رزهیپ باعث کاهش پاسخهای خودکار مانند فشار خون سیستولیک، اشباع اکسیژن خون و میزان تنفس می‌شود.
عوارض جانبی روغن رزهیپ
عوارض جانبی روغن رزهیپ نادر است، اگرچه واکنش آلرژیک ممکن است. علائم واکنش آلرژیک ممکن است خفیف یا شدید باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
کهیر، مشکل در تنفس، ضربان قلب سریع، سرگیجه، خارش و آبریزش چشم و ...
برای محدود کردن خطر واکنش آلرژیک، قبل از استفاده ، یک تست پچ پوستی انجام دهید. با استفاده از روغن رزهیپ روی مچ دست، آرنج یا خط فک شروع کنید. سپس ناحیه را بپوشانید و روغن را به مدت 24 ساعت روی پوست خود بگذارید. در صورت عدم بروز بثورات، احتمال آلرژی کمتر است.
در صورت احساس سوزش، آن را کاملاً بشویید و دیگر استفاده نکنید. اگر سوزش شدید است، با پزشک متخصص مراجعه نمایید.
تداخلات دارویی رزهیپ
رزهیپ با چه داروهایی تداخل دارد ؟
آلومینیوم
آلومینیوم به عنوان مینرالی است که در بیشتر آنتی‌اسیدها یافت می‌شود. همانگونه که گفته شد ویتامین ث ماده مؤثره در رزهیپ است و می‌تواند میزان جذب آلومینیوم توسط بدن را افزایش دهد. البته اینکه این تداخل دارویی تا چه اندازه خطرساز است، هنوز مشخص نیست. به همین علت پیشنهاد می‌شود که در صورت نیاز به مصرف انتی اسید، دو ساعت قبل یا چهار ساعت بعد از آنتی‌اسیدها، رزهیپ مصرف شود.
استروژن
رزهیپ حاوی مقدار زیادی ویتامین ث است. ویتامین ث می‌تواند میزان جذب استروژن را در بدن افزایش دهد. مصرف رزهیپ همراه با استروژن می‌تواند عوارض جانبی استروژن‌ها را افزایش دهد.
فلوفنازین
ویتامین ث موجود در رزهیپ، باعث می‌شود که نیمه عمر داروی فلوفنازین در بدن کاهش یابد. بنابراین مصرف رزهیپ، همراه با فلوفنازین ممکن است اثر فلوفنازین را کاهش دهد.
وارفارین
وارفارین برای کاهش لخته شدن خون استفاده می شود. مقادیر زیاد ویتامین ث موجود در رزهیپ، ممکن است اثر وارفارین را کاهش دهد که کاهش اثربخشی وارفارین ممکن است خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. در صورت مصرف همزمان وارفارین و رزهیپ، حتماً فاکتورهای انعقادی خود را به طور مرتب چک کنید. دوز وارفارین ممکن است نیاز به تغییر داشته باشد.
لیتیوم
مصرف رزهیپ ممکن است عملکردی شبیه داروهای ادرارآور داشته باشد. به این صورت که ممکن است میزان دفع لیتیوم از بدن را کاهش دهد. این می‌تواند مقدار لیتیوم را در بدن افزایش داده و عوارض جانبی جدی ایجاد کند. در صورت مصرف لیتیوم، قبل از استفاده از مشتقات رزهیپ، با پزشک خود مشورت کنید. دوز لیتیوم شما ممکن است نیاز به تغییر داشته باشد.
آسپرین
برای اینکه آسپرین از بدن دفع شود باید تجزیه شود و مقادیر زیاد ویتامین ث ممکن است تجزیه آسپرین را کاهش دهد. مصرف مقدار زیادی رزهیپ، همراه با آسپرین ممکن است اثرات و عوارض جانبی آسپرین را افزایش دهد. به طور کلی در صورت مصرف مداوم آسپرین، مقدار زیادی ویتامین ث مصرف نکنید.
کولین منیزیم تری سالیسیلات
ویتامین ث موجود در رزهیپ، نیمه عمر سالیسیلات منیزیم را کاهش داده و اثر آن را در بدن کاهش می‌دهد. اما میزان خطر این این تغییر اثر هنوز مشخص نیست.
سالسالات (دی سالسید)
مقادیر بالای ویتامین ث موجود در رزهیپ، ممکن است نیمه عمر سالسالات (دیسالسید) را افزایش دهد. بنابراین مصرف رزهیپ همراه با سالسالات (دیسالسید) ممکن است عوارض جانبی سالسالات را افزایش دهد.
فواید روغن رزهیپ
