علائم و درمان یائسگی
یائسگی چیست؟
یائسگی زمانی در زندگی یک زن تعریف می شود که خونریزی قاعدگی به مدت یک سال کامل متوقف شود. بطورکلی یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است که نشان دهنده پایان زندگی باروری یک زن است و معمولا بین 45 تا 55 سالگی تخمدان ها تولید تخمک را متوقف می کنند (تخمک گذاری) و دوره های قاعدگی به پایان می رسد. با قطع قاعدگی در دوره های دوازده ماهه مداوم، دوره های قاعدگی نامنظم و اختلالات هورمونی مشخص می شود. در نتیجه پس از یائسگی، زن قادر به بارداری نمی باشد. یائسگی ناگهانی اتفاق نمی افتد؛ بیشتر زنان چندین سال تغییر در دوره های قاعدگی خود را قبل از قطع کامل تجربه می کنند. در این مدت، بسیاری از زنان نیز علائم یائسگی را تجربه می کنند، که ناشی از کاهش سطح استروژن در بدن است؛ می تواند شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییرات خلقی، مشکلات خواب و خشکی واژن باشد.
یائسگی بخشی طبیعی از زندگی یک زن است و همیشه نیازی به درمان ندارد. با این حال، تغییراتی که قبل و بعد از یائسگی رخ می دهد می تواند اذیت کننده باشد. اگر علائم آزاردهنده ای دارید، درمان های موثری در دسترس هستند.
چگونه متوجه شویم در مرحله یائسگی قرار داریم؟
چندین اصطلاح مختلف برای توصیف زمان قبل و بعد از قطع قاعدگی استفاده می شود.
دوره انتقال به یائسگی
این دوره را "پری یائسگی" نیز نامیده می شود) زمانی است که دوره های قاعدگی شروع به تغییر می کند (معمولاً کمتر می شود). این مرحله به طور متوسط چهار سال طول می کشد.
"یائسگی" زمانی کامل می شود که 12 ماه از آخرین قاعدگی گذشته باشد.
دوره پس از یائسگی
"پس از یائسگی" زنی که یائسه شده است را می توان "پس از یائسگی" توصیف کرد. میانگین سن یائسگی 51 سال است، اگرچه محدوده سنی می تواند بین 45 تا 55 سال متغیر باشد. زنانی که قبل از 40 سالگی یائسه می‌شوند، یائسگی زودرس غیرطبیعی دارند (به نام نارسایی زودرس تخمدان یا نارسایی اولیه تخمدان). اگر 45 سال یا بیشتر هستید و 12 ماه است که قاعدگی نداشته اید، احتمال زیادی وجود دارد که یائسه شده اید. اکثر زنان این گروه به هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تأیید این موضوع نیاز ندارند، به خصوص اگر دارای علائم یائسگی مانند گرگرفتگی یا خشکی واژن باشند. اگر زیر 45 سال دارید و پریود نشدید یا فکر می کنید ممکن است علائم یائسگی داشته باشید، با پزشک یا مامای خود صحبت کنید. ممکن است نیاز به آزمایش (برای اندازه گیری سطوح هورمونی خاص) داشته باشید تا ببینید آیا یائسگی یا مشکل دیگری علت علائم شماست.
بعد از هیسترکتومی (عمل جراحی خروج رحم)
اگر رحم ندارید (مثلاً اگر هیسترکتومی انجام داده اید) اما هنوز تخمدان دارید، زمانی که تخمدان های شما تولید تخمک را متوقف کنند، یائسه خواهید شد. با این حال، تشخیص اینکه چه زمانی این اتفاق می‌افتد، می‌تواند سخت باشد زیرا دوره‌های قاعدگی ندارید. زمانی که تخمدان‌ها کار نمی‌کنند و سطح استروژن خون شروع به کاهش می‌کند، ممکن است علائم یائسگی ایجاد شود. اگر بعد از هیسترکتومی علائم آزاردهنده یائسگی دارید، با پزشک یا مامای خود صحبت کنید.
تغییرات چرخه قاعدگی
بسیاری از زنان متوجه تغییراتی در دوره های قاعدگی خود در دوران انتقال به یائسگی (پری یائسگی) می شوند. در نتیجه تغییرات سطح هورمونی در بدن شما اتفاق می افتد، که عبارتند از:
- دوره های قاعدگی بیشتر یا کمتر از حد معمول (مثلاً هر پنج تا شش هفته به جای هر چهار هفته)
- روزهای خونریزی کمتر نسبت به قبل.
- عدم خونریزی ماهیانه در یک یا چند دوره.
- شروع علائم یائسگی، مانند گرگرفتگی.
خونریزی غیر طبیعی
در زمانی که نزدیک به یائسگی هستید تشخیص اینکه آیا خونریزی واژینال غیرطبیعی است می تواند سخت باشد. به طور کلی، در صورت داشتن علائم زیر باید به پزشک یا مامای خود مراجعه کنید:
- خونریزی واژینال بیشتر از هر سه هفته یکبار
- خونریزی زیاد و شدید قاعدگی
- لکه بینی بین پریودهای شما
- خونریزی واژن بعد از یائسگی (حتی اگر فقط یک لکه خون باشد)
نکته: خونریزی نامنظم واژینال ممکن است بخشی طبیعی از یائسگی باشد یا ممکن است نشانه ای از یک مشکل باشد.
علائم یائسگی
تخمدان ها کار نمی کنند، سطح هورمون استروژن کاهش می یابد. این همان چیزی است که منجر به علائم معمول یائسگی می شود. برخی از زنان علائم یائسگی کمی دارند یا هیچ علائمی ندارند، در حالی که برخی دیگر علائم آزاردهنده ای دارند که زندگی آنها را مختل می کند. این علائم اغلب در دوران گذار یائسگی، قبل از قطع کامل پریودی، شروع می شود. با این حال، درمان هایی وجود دارد که می تواند کمک کند.
علائم رایج یائسگی
گرگرفتگی
گرگرفتگی شایع ترین علامت یائسگی است که 60 تا 80 درصد زنان را مبتلا می کند. آنها معمولاً به صورت احساس ناگهانی گرما در قسمت فوقانی قفسه سینه و صورت شروع می شوند. سپس احساس گرما در سراسر بدن پخش می شود و دو تا چهار دقیقه طول می کشد. برخی از زنان در طول گرگرفتگی عرق می کنند و پس از پایان گرگرفتگی احساس لرز می کنند. برخی از زنان در طول گرگرفتگی احساس اضطراب یا تپش قلب دارند. گرگرفتگی می تواند یک یا دو بار در روز یا هر ساعت یک بار در روز و شب رخ دهد. گرگرفتگی معمولا قبل از آخرین قاعدگی شروع می شود. مشخص نیست چه چیزی باعث گرگرفتگی می شود. اکثر زنانی که گرگرفتگی دارند تا حدود چهار سال (به طور متوسط) در آنها ادامه دارد.
تعریق شبانه
گرگرفتگی در شب بیشتر از روز شایع است. هنگامی که در زمان خواب رخ می دهد، به آنها "تعریق شبانه" می گویند. تعریق شبانه ممکن است باعث شود لباس‌ها خیس شود و به دلیل سرد یا گرم بودن شما را از خواب بیدار کند. این ممکن است یک یا چند بار در شب اتفاق بیفتد. بیدار شدن مکرر می تواند خواب راحت شبانه را سخت کند. در نتیجه، بسیاری از زنان دچار مشکلات دیگری مانند خستگی، تحریک پذیری، مشکل در تمرکز و نوسانات خلقی می شوند.
مشکلات خواب
در دوران گذار به یائسگی، برخی از زنان در به خواب رفتن یا خواب ماندن دچار مشکل می شوند، حتی اگر تعریق شبانه نداشته باشند. مشکلات خواب می تواند باعث شود که روز بعد احساس خستگی و تحریک پذیری کنید. درمان های موثر برای مشکلات خواب در دسترس است.
خشکی واژن
با کاهش سطح استروژن در بدن قبل و در طول یائسگی، بافت‌های داخل واژن و مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن می‌برد) نازک و خشک می‌شوند. این می تواند باعث ناراحتی، خارش یا درد در حین رابطه جنسی شود.
افسردگی
در طول دوره انتقال به یائسگی، بسیاری از زنان دچار مشکلات خلق و خوی جدیدی می شوند، مانند غمگینی، مشکل در تمرکز، احساس بی علاقگی به فعالیت های عادی، خواب زیاد یا مشکل در خواب ماندن. زنان با سابقه افسردگی در گذشته ممکن است در این دوران متوجه عود آن شوند. اگر علائم افسردگی را دارید که از بین نمی رود، با پزشک یا مامای خود صحبت کنید.
علائم یائسگی بصورت خلاصه شامل موارد زیر است ؛
- گرگرفتگی (احساس گرمای ناگهانی که در بدن پخش می شود).
- تعریق شبانه و/یا احساس ناگهانی سرما
- خشکی واژن؛ ناراحتی در حین رابطه جنسی
- نیاز شدید به دفع بیشتر ادرار
- بی خوابی
- تغییرات عاطفی (تحریک پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی خفیف)
- خشکی پوست، خشکی چشم یا خشکی دهان
- پوکی استخوان
- افرادی که در مرحله گذار یائسگی هستند (پری یائسگی) نیز ممکن است این موارد را تجربه کنند:
- حساسیت سینه
- بدتر شدن علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
- پریودهای نامنظم
- دوره هایی که سنگین تر یا سبک تر از حد معمول هستند
در برخی از افراد علائم یائسگی به شکل های زیر بروز می کند؛
- ضربان قلب
- سردرد
- درد مفاصل و عضلات
- تغییر در میل جنسی
- مشکل در تمرکز، ضعف حافظه (اغلب موقتی) و خستگی
- افزایش وزن
- ریزش مو یا نازک شدن مو
این علائم می تواند نشانه ای از این باشد که تخمدان ها استروژن کمتری تولید می کنند یا نشانه ای از افزایش نوسانات در سطح هورمون ها می باشد. همه افراد همه این علائم را ندارند. با این حال، کسانی که با علائم جدید ضربان قلب، تغییرات ادراری، سردرد یا سایر مشکلات پزشکی جدید تحت تاثیر قرار می‌گیرند باید به شروع یائسگی شک کنند.
درمان یائسگی
هورمون درمانی یائسگی
استروژن موثرترین درمان برای گرگرفتگی است. در حالی که در گذشته نگرانی هایی در مورد بی خطر بودن هورمون درمانی وجود داشته است، برای اکثر زنان سالمی که به دنبال کمک برای علائم یائسگی هستند، این هورمون بی خطر، کم خطر و موثر است. باید قبل از سن 60 سالگی شروع شود و به طور کلی تا پنج سال تجویز می شود. برای زنان با سابقه (یا در معرض خطر بالا) مشکلات پزشکی خاص، از جمله سرطان سینه، بیماری قلبی و سکته، توصیه نمی شود.
هورمون درمانی معمولاً شامل ترکیبی از استروژن و پروژسترون (دارویی شبیه پروژسترون) است، اگرچه زنانی که رحم ندارند (مثلاً بعد از هیسترکتومی) فقط به استروژن نیاز دارند. هورمون درمانی به صورت قرصی که از طریق دهان مصرف می شود، برچسب پوستی، حلقه واژن و ژل، کرم یا اسپری پوست در دسترس است. علاوه بر تسکین گرگرفتگی، هورمون درمانی ممکن است به سایر علائم یائسگی نیز کمک کند، از جمله خشکی واژن، افسردگی و سایر مشکلات خلقی. با این حال، برخی از زنانی که با افسردگی دست و پنجه نرم می کنند ممکن است به درمان با داروهای ضد افسردگی نیز نیاز داشته باشند. اگر برای گرگرفتگی نیازی به هورمون درمانی نیست اما مشکل خشکی واژن وجود دارد، استروژن واژن می تواند کمک کند. این مورد با داروهای استروژنی که برای درمان گرگرفتگی استفاده می شود متفاوت است. دوز بسیار کمتری دارد و نیازی به مصرف همزمان با پروژسترون نیست.
گزینه‌های درمانی غیرهورمونی
اگر گرگرفتگی شما را اذیت می‌کند اما نمی‌توانید هورمون درمانی را انجام دهید یا ترجیح می‌دهید از آن اجتناب کنید، جایگزین‌هایی وجود دارد. اگرچه هورمون درمانی موثرترین درمان برای گرگرفتگی است، جایگزین های غیر هورمونی گزینه خوبی برای بسیاری از زنان است.
- داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی به عنوان یک درمان خط اول برای گرگرفتگی در افرادی که نمی توانند استروژن مصرف کنند توصیه می شود.
- مهار کننده های گیرنده سروتونین انتخابی (SSRI) ؛ داروهای ضد افسردگی هستند که بیشتر برای درمان گرگرفتگی استفاده می شوند. این دارو برای سالها برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می گیرد، اما می توان با دوز کمتری برای گرگرفتگی مصرف کرد.
- سایر داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی مشابه SSRI مانند ونلافاکسین نیز باعث کاهش گرگرفتگی می شوند ، اما ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به SSRI داشته باشند
- گاباپنتین: گاباپنتین دارویی است که برای درمان تشنج تهیه شده است. همچنین در بعضی از افراد برای کاهش گرگرفتگی استفاده می شود. ممکن است به عنوان یک دوز در شب هنگام خواب (اگر گرگرفتگی شدید در شب بسیار آزار دهنده باشد) مصرف شود یا در طول روز نیز قابل مصرف باشد.
- اکسی بوتین: دارویی است که معمولاً برای درمان مثانه بیش فعال و بی اختیاری ادرار استفاده می شود. همچنین نشان داده شده است که برای درمان گرگرفتگی مؤثر است. بیشترین عارضه جانبی آن، خشکی دهان است.
- استروژن های مشتق از گیاه (فیتواستروژن ها):
استروژن های مشتق از گیاه به عنوان یک جایگزین "طبیعی" یا "ایمن تر" برای هورمون ها برای تسکین علائم یائسگی به بازار عرضه شده اند. فیتواستروژن ها در بسیاری از غذاها از جمله سویا ، نخود، عدس ، بذر کتان، غلات، میوه ها، سبزیجات و شبدر قرمز یافت می شوند. با این حال ، مشخص نیست که آیا فیتواستروژن ها به کاهش گرگرفتگی یا تعریق شبانه کمک می کنند یا خیر. بیشتر مطالعات از مزایای آن خبر نداده اند. علاوه بر این، برخی از فیتواستروژن ها ممکن است مانند استروژن در برخی از بافت های بدن عمل کنند. بسیاری از کارشناسان پیشنهاد می کنند افرادی که سابقه سرطان پستان را دارند ، از فیتواستروژن ها خودداری کنند.
درمان های گیاهی
تعدادی از درمان های گیاهی به عنوان یک روش درمانی "طبیعی" برای گرگرفتگی ترویج شده اند. بسیاری از افراد برای گرگرفتگی از کوهوش سیاه استفاده می کنند، اما آزمایشات بالینی نشان داده است که از دارونما مؤثرتر نیست. نگرانی هایی وجود دارد که کوهوش سیاه می تواند بافت پستان مانند استروژن را تحریک کند و خطر عود در افرادی که مبتلا به سرطان پستان هستند، افزایش می یابد. با این حال، هیچ مدرک قانع کننده ای وجود ندارد که حتی در افراد مبتلا به سرطان پستان مضر باشد. با این وجود، برخی از کارشناسان پیشنهاد می کنند که افراد مبتلا به سرطان پستان تا زمانی که این مورد بیشتر مورد مطالعه قرار گرفته باشد، از کوهوش سیاه خودداری کنند. درمان های گیاهی برای گرگرفتگی یا سایر علائم یائسگی توصیه نمی شود.
ذهن-بدن و سایر روشهای درمانی
مدیریت استرس، آرامش، تنفس عمیق و یوگا ممکن است برای برخی افراد مفید باشد، اما نتایج مطالعه متناقض بوده است. با این حال، این رویکردها به احتمال زیاد مضر نیستند و ممکن است مزایای دیگری نیز داشته باشند. رویکردهای دیگر مانند هیپنوتیزم، بی حسی عصب در گردن با تزریق، و طب سوزنی نیز اثبات نشده است که گرگرفتگی ها را کاهش می دهد، اگرچه برخی از افراد آنها را مفید می دانند.
نکته: هورمون تراپی و استفاده از درمان های غیرهورمونی می بایست طبق نظر پزشک یا مامای شما باشد. در نتیجه قبل از استفاده از پزشک و مامای خود مشورت بگیرید.
رژیم غذایی سالم
سبزیجات و میوه های زیاد، پروتئین بدون چربی، حبوبات و لوبیا، چربی ها و کربوهیدرات های سالم – یکی از بهترین راه ها برای مدیریت هورمون ها و به حداقل رساندن علائم یائسگی است. اما گاهی اوقات برای اینکه بدن خود را قوی و سالم نگه دارید، نیازمند مصرف مکمل های غذایی هستید. علاوه بر این، نیاز به مواد مغذی شما ممکن است با افزایش سن تغییر کند و به برخی چیزها (پروتئین و کلسیم) بیشتر و به برخی دیگر (آهن و اسید فولیک) کمتر نیاز داشته باشد. مکمل هایی حاوی منیزیم، ویتامین های A، B6، B12، C، K و D، کلسیم، امگا 3 می توانند در دوران یائسگی بسیار مفید باشند.
درمان جایگزینی هورمونی (HRT)
درمان دارویی اصلی برای علائم یائسگی و قبل از یائسگی، درمان جایگزینی هورمونی (HRT) است که جایگزین هورمون هایی می شود که در سطوح پایین هستند. HRT یک درمان ایمن و موثر شامل استفاده از استروژن برای اکثر یائسگی و پیش از یائسگی است.
داروهای غیر هورمونی
اگر علائم تأثیر زیادی بر زندگی داشته باشد و یا شخص نتواند یا ترجیح دهد HRT انجام ندهد، درمان های غیر هورمونی وجود دارد. گرگرفتگی و تعریق شبانه داروهایی وجود دارند که می توانند به درمان گرگرفتگی و تعریق شبانه کمک کنند.
متداول ترین درمان های گیاهی مکمل های فیتواستروژن غنی شده با عصاره های استاندارد سویا یا ایزوفلاون های سویا هستند. در میان ایزوفلاون هایی که برای درمان علائم یائسگی استفاده می شود، جنیستئین وجود دارد. جنستئین فواید سلامتی مانند کاهش بروز بیماری های قلبی عروقی پیشگیری از پوکی استخوان و کاهش علائم پس از یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، بی خوابی و خشکی واژن را نشان داده است. همچنین گزارش شده است که جنیستئین نقش مهمی در کاهش اشتها، در نتیجه کاهش توده بدن و رسوب بافت چربی ایفا می کند. یکی دیگر از اثرات مهم جنستئین، اقدامات پیشگیرانه از سرطان می باشد.