راه های درمان افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان یا ب اصطلاح افسردگی پریناتال و به انگلیسی (postpartum depression) نوعی افسردگی است که در دوران بارداری یا پس از زایمان اتفاق می‌افتد و علائم آن ممکن است خفیف یا کاملا شدید باشد. در موارد نادر، حتی علائم این افسردگی آنقدر شدید است که سلامت مادر و جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد. البته نگران نباشید! افسردگی بارداری یا پس از زایمان قابل درمان است.
در این مقاله قصد داریم تا بر اساس مطالعات علمی انجام شده روی بسیاری از مادران چگونگی ایجاد این افسردگی ، علائم شاخص و همینطور درمان آن را بررسی کنیم
نکاتی برای شناسایی دقیق این نوع افسردگی پس از زایمان و نحوه درمان آن برای هر مادری لازم و ضروریست پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید
در ابتدا پیش از اینکه بدانیم این بیماری چه طور درمان میشود، باید بدانید که چه علائمی دارد؟ و کدام دسته از مادرها بیشتر در معرض ابتلای به آن قرار دارند؟ و اینکه به چه علتی ایجاد میشود؟
افسردگی بارداری و پس از زایمان(افسردگی پریناتال) چیست؟
افسردگی بارداری و افسردگی پس از زایمان نوعی اختلال خلقی است که می‌تواند خانم‌های باردار یا آن دسته از مادرانی را که به تازگی زایمان کرده‌اند، تحت تاثیر قرار دهد. کلمه «پریناتال» (Perinatal) در واقع به دوره بارداری و پس از زایمان اطلاق میشود. خانم‌هایی که در بارداری یا پس از زایمان دچار افسردگی می‌شوند، ممکن است احساس غم و ناراحتی زیادی را تجربه کنند، دچار اضطراب شده یا آنقدر احساس خستگی کنند که حتی قادر به انجام کارهای روزمره خود از جمله مراقبت کردن از خودشان یا نوزادی که تازه متولد شده، نباشند.
بی بی بلو ( baby blues ) یا گرفتگی خلق بعد از زایمان!
بعضی از خانم ها پس از زایمان دچار یک جور گرفتگی خلق می‌شوند که به این حالت در زبان انگلیسی baby blues می‌گویند. این حالت نوعی گرفتگی خلقی یا تغییر خلق خفیف است که باعث میشود مادر دچار نگرانی، ناراحتی،افکار منفی پس از زایمان یا خستگی بدن شود.
افسردگی پس از زایمان چقدر طول می کشد؟
مدت زمان افسردگی بعد از زایمان
بسیاری از خانم‌ها پس از زایمان – به خصوص در دو هفته اول پس از زایمان – این تغییرات را تجربه می‌کنند؛ به خصوص اینکه نوزاد در این دوران نیاز به مراقبت ساعت به ساعت دارد و کاملا طبیعی است که بعضی وقت‌ها مادر دچار خستگی شده یا احساس کند که گیر افتاده است! اما اگر این تغییرات خلقی، احساس اضطراب یا ناراحتی شدید باشد یا اگر بیش از دو هفته طول بکشد، معنایش این است که مادر دچار افسردگی پس از زایمان شده است. به‌طور کلی خانم‌هایی که پس از زایمان دچار افسردگی می‌شوند، خود به خود بهبود پیدا نمی‌کنند، مگر اینکه وارد فرایند درمان شوند.
چرا خانم ها پس از زایمان افسرده می‌شوند؟
یا اصطلاحا افسردگی بعد از زایمان به چه علت بروز می کند؟ یا اینکه آیا افسردگی بعد از زایمان طبیعی است؟
افسردگی پس از زایمان یک بیماری واقعی است و همه خانم‌هایی که به تازگی زایمان کرده‌اند، صرف نظر از سن و نژاد و سطح درآمد و فرهنگ و تحصیلاتشان ممکن است در معرض ابتلا به آن قرار بگیرند. قرار نیست مادرها را به خاطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان تنبیه یا سرزنش کرد! یادتان باشد افسردگی پس از زایمان اصلا ربطی به اینکه مادر چه کارهایی کرده یا نکرده ندارد. تحقیقات دانشگاهی نشان می‌دهد که ابتلا به افسردگی پس از زایمان به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی مربوط است. در واقع، تغییرات جسمی و عاطفی که در دوران بارداری و پس از زایمان رخ می‌دهد، همراه با نیاز فیزیکی و عاطفی نوزاد به مادر و همچنین تغییرات هورمونی که در این دوره اتفاق می‌افتد، می‌تواند منجر به بروز افسردگی پس از زایمان شود.
کدام خانم ها بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی پس از زایمان هستند؟
- داشتن سابقه فردی یا خانوادگی افسردگی یا اختلال دوقطبی
- داشتن افسردگی در بارداری قبلی
- خانم‌هایی که در یک سال گذشته حوادث استرس‌زایی را تجربه کرده یا دچار عوارض بارداری و... بوده، بیمار شده یا شغل‌شان را از دست داده‌اند
- متولد شدن نوزاد با بیماری یا مشکل جسمی خاص
- مشکل داشتن در شیردهی به نوزاد
- وجود مشکلات ارتباطی با همسر و نزدیکان
- عدم حمایت لازم پس از زایمان
- وجود مشکلات مالی
- تجربه بارداری ناخواسته
افسردگی پس از زایمان چه علائمی دارد؟
علائم افسردگی بعد از زایمان طیف وسیعی را شامل می شود بعضی از خانم‌ها که پس از زایمان به افسردگی مبتلا می‌شوند، ممکن است فقط چند علامت جزئی داشته باشند، اما بعضی‌ها هم ممکن است دچار علائم بیشتر و شدیدتر شوند. از جمله علائم و نشانه‌های شایع افسردگی پس از زایمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس غم، اضطراب یا خالی بودن ماندگار
- تحریک‌پذیری
- احساس گناه، بی‌ارزشی، بی‌پناهی و درماندگی یا نا امیدی
- از دست دادن علاقه و لذت نسبت به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های قبلی
- خستگی یا کاهش غیرطبیعی انرژی
- احساس بی قراری یا ناتوانی در یک جا نشستن
- اختلال در خواب (حتی زمانی که نوزاد خواب است)، خواب بیش از حد یا از خواب پریدن‌های صبحگاهی
- اختلال در اشتها، تغییرات غیر طبیعی وزن یا هر دو
- احساس درد مانند سردرد یا مشکلات گوارشی که دلیل مشخص جسمی نداشته یا حتی با درمان از بین نمی‌روند
- مشکل در برقراری رابطه عاطفی با نوزادی که تازه متولد شده است
- نگرانی و تردید دائمی نسبت به توانایی نگهداری از نوزاد جدید
- داشتن افکار مربوط به مرگ، خودکشی یا آسیب زدن به خود یا نوزاد
فقط یک متخصص می‌تواند به مادری که پس از زایمان احساس افسردگی می‌کند بگوید که آیا واقعا احساساتی ک تجربه می‌کند مربوط به افسردگی هست یا نه. بنابراین مادری که پس از زایمان یکی یا چندین علائم از علائم بالا را تجربه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند.
راه‌های خروج از افسردگی بعد زایمان
آیا افسردگی پس از زایمان قابل درمان است؟
بله و درمان آن هم برای سلامتی مادر و هم نوزادی که تازه به دنیا آمده اهمیت دارد. درمان افسردگی پس از زایمان شامل مشاوره و درمان روان شناسی، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو است. و البته اگر این درمان‌ها باعث کاهش علائم افسردگی نشود، پزشک ممکن است روش های تحریک کننده مغز مانند الکتروشوک درمانی را پیشنهاد کند. درمان افسردگی بر پایه شدت بیماری زمینه ای، سابقه پاسخ به درمان و ترجیح بیمار انجام می شود. زنانی که نخستین دوره افسردگی خود را با شدت خفیف تا متوسط در دوران بارداری تجربه می کنند، می توانند از روشهای غیر دارویی سودبرند.
مشاوره و روان‌درمانی به مادری که دچار افسردگی پس از زایمان است کمک می‌کند تا بهتر بتواند علائم بیماری را کنترل کند. دو روش علمی و مورد تأیید برای درمان افسردگی پس از زایمان روان درمانی بین فردی و تکنیک درمان رفتاری-شناختی یا سی بی تی است. در این روش به مادر روشهای متفاوتی را برای فکر کردن، رفتار کردن و واکنش نشان دادن به موقعیت‌ها یاد می‌دهد.
روان درمانی بین فردی بر این پایه است که حوادث زندگی و روابط بین فردی ما می‌تواند روی خلق و خویمان تأثیر داشته باشد (و برعکس). هدف عمده در این روش این است که فرد افسرده بتواند مهارت‌های خود را در روابط بین فردی تقویت کرده و شبکه حمایتی خود را گسترش دهد و البته بتواند انتظارات واقع بینانه‌ای از خود و اطرافیان داشته باشد تا با مشکلات و بحران‌های شخصی‌اش مواجه شود.
از طرف دیگر، پزشک شما ممکن است برای درمان افسردگی پس از زایمان از داروها یا مکمل های ضد افسردگی استفاده کند. این داروها شیوه ای را که مغز برای استفاده از مواد شیمیایی کنترل کننده خلق و خو و استرس و... دارد، بهبود می‌دهد. البته این داروها باید حتما زیر نظر پزشک متخصص استفاده شوند به خصوص برای مادرهایی که پس از زایمان می‌خواهند شیردهی داشته باشند. یادتان باشد که هر کدام از این داروها برای اینکه تأثیر خود را نشان دهند، معمولا به 6 تا 8 هفته زمان نیاز دارند و علائم مربوط به اشتها، تمرکز و خواب معمولا قبل از خلق و خو بهبود پیدا می‌کنند. بنابراین اگر احساس می‌کنید دارویی که مصرف می‌کنید، تأثیری برایتان نداشته، باید حتما قبل از قطع یا تغییر دوز آن، با پزشک معالجتان مشورت کنید.
آیا مصرف مکمل ها تاثیری در روند بهبودی افسردگی پس از زایمان دارد؟
درمان افسردگی پس از زایمان با مکمل های درمانی
تا به امروز مطالعات زیادی در زمینه تأثیر مصرف برخی ویتامین‌ها و املاح خاص از جمله منیزیم، زینک (روی)، ویتامین‌های گروه ب و... و ارتباط آن با بروز یا درمان افسردگی پس از زایمان انجام شده است. مطالعات مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد عنصر معدنی منیزیم می‌تواند روی رهاسازی و متابولیسم انتقال دهنده های عصبی نقش داشته و بنابراین روی سیستم عصبی تأثیرگذار باشد. علاوه بر این در بعضی مطالعات به اثر ضد افسردگی منیزیم پرداخته شده و نشان داده شده است که کمبود آن می‌تواند منجر به بروز افسردگی شود. درواقع یکی از فرضیه‌هایی که در مورد افسردگی پس از زایمان مطرح میشود – در کنار همه عوامل هورمونی و روانی – کاهش سطح منیزیم در دوران بارداری است. همچنین در بعضی مطالعات مشخص شده است که کمبود منیزیم می‌تواند باعث بروز علائمی مانند تحریک‌پذیری، سردرد، اختلالات رفتاری و... شود. بنابراین مصرف مکمل های منیزیم نیز یکی دیگر از درمان های افسردگی بعد از زایمان زیر نظر پزشک متخصص می باشد.
منبع
مقاله علمی؛ Perinatal Depression
مقاله علمی؛ Postpartum Depression and Role of Serum Trace Elements
مقاله علمی؛ Postpartum depressive symptoms: the B-vitamin link
مقاله علمی؛ Depression During and After Pregnancy
مقاله علمی؛ درمان افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان